Coraz częściej strony postępowań cywilnych pytają: „Czy mogę nagrać rozprawę sądową na telefon?” Odpowiedź brzmi: tak – ale pod pewnymi warunkami. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego pozwalają na rejestrowanie dźwięku z rozpraw, jednak stawiają przed stronami kilka konkretnych obowiązków. W tym poradniku krok po kroku wyjaśniamy, jak legalnie nagrywać posiedzenia sądowe, kiedy sąd może tego zabronić, i jak uniknąć zarzutu nadużywania prawa procesowego.
Kiedy wolno nagrywać posiedzenie sądowe?
Zgodnie z art. 91 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego:
„Strony i uczestnicy postępowania mogą utrwalać przebieg posiedzeń i innych czynności sądowych, przy których są obecni, za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk, bez zezwolenia sądu.”
✔ TAK – Można nagrywać dźwięk ✖ NIE – Nie można nagrywać obrazu
To oznacza, że strona nie potrzebuje zgody sądu, aby włączyć rejestrator dźwięku (np. w telefonie), o ile sama uczestniczy w danym posiedzeniu i uprzedzi sąd o swoim zamiarze. Nagrywanie wideo albo nagrywanie bez wiedzy sądu to jednak zupełnie inna sprawa – i może skończyć się przykrymi konsekwencjami.
Obowiązek uprzedzenia sądu o nagrywaniu
Zgodnie z art. 91 § 2 k.p.c., strona ma obowiązek uprzedzić sąd, że zamierza rejestrować dźwięk. Można to zrobić:
- w piśmie procesowym (np. w pozwie, odpowiedzi na pozew, piśmie przed rozprawą),
- ustnie na rozprawie, składając oświadczenie do protokołu.
Nie trzeba wskazywać dokładnej daty nagrywania – wystarczy ogólny zamiar, np.:
📄 „Niniejszym informuję, że zamierzam rejestrować dźwięk z rozpraw, w których uczestniczę, na potrzeby własne związane z niniejszym postępowaniem.”
🔎 Uwaga: niedozwolone jest nagrywanie wideo – nawet jeśli obraz rejestrowany jest przypadkowo. To wykracza poza ustawowe uprawnienia i może skutkować zastosowaniem przez sąd tzw. „policji sesyjnej” (czyli władzy porządkowej sądu).
Kiedy sąd może zakazać nagrywania?
Choć co do zasady nagrywanie dźwięku jest dozwolone, sąd może to uprawnienie ograniczyć. Zgodnie z art. 91 § 3 k.p.c., zakaz może być wydany, gdy:
- Posiedzenie odbywa się przy drzwiach zamkniętych, np. z uwagi na ochronę prywatności (zob. art. 153, 427, 575¹ k.p.c.), lub
- Zachodzi ryzyko zakłócenia prawidłowego przebiegu postępowania – np. nagrywanie miałoby charakter nielojalny, prowokacyjny lub mogłoby być wykorzystane przeciwko innym uczestnikom.
📌 Przykładowe sytuacje, w których sąd może zakazać nagrywania:
- gdy druga strona sprzeciwia się nagrywaniu z uwagi na bezpieczeństwo osobiste,
- gdy strona wcześniej opublikowała nagrania z rozprawy w internecie,
- gdy użycie rejestratora zakłóca tok rozprawy (np. ciągłe manipulowanie telefonem),
- gdy strona korzysta z nagrania do zastraszania lub wywierania presji poza salą rozpraw.
Forma zakazu – postanowienie sądu
Jeśli sąd uzna, że rejestracja dźwięku może zaszkodzić postępowaniu, wydaje postanowienie o zakazie nagrywania. Taki zakaz:
- nie podlega zażaleniu,
- jest odnotowywany w protokole rozprawy,
- powinien zawierać ustne wyjaśnienie, dlaczego został wydany.
📄 Nawet jeśli nie można się odwołać od zakazu, sędzia ma obowiązek uzasadnić go konkretnymi okolicznościami – np. naruszeniem zasad uczciwego procesu.
Jak wygląda legalne nagrywanie posiedzenia?
Jeśli strona:
✔ uprzedziła sąd o zamiarze rejestracji,
✔ używa urządzenia rejestrującego tylko dźwięk,
✔ nie narusza porządku posiedzenia,
to może przystąpić do rejestrowania rozprawy – na własny użytek. Oznacza to, że:
📌 Nie wolno udostępniać nagrania osobom trzecim,
📌 Nie wolno publikować nagrania w internecie,
📌 Nie wolno używać nagrania jako środka nacisku wobec przeciwnika procesowego.
Rejestracja powinna służyć wyłącznie lepszemu zrozumieniu przebiegu sprawy, np. przygotowaniu do dalszych etapów postępowania czy zleceniu transkrypcji pełnomocnikowi.
Kiedy rejestrowanie dźwięku staje się nadużyciem?
Zgodnie z orzecznictwem i komentarzami prawnymi, strona może zostać uznana za nadużywającą prawa procesowego, jeżeli:
- zarejestrowany materiał zostanie zniekształcony i użyty przeciwko drugiej stronie,
- nagranie zostanie rozpowszechnione w mediach społecznościowych,
- nagranie posłuży do wywierania presji lub zastraszania świadków czy przeciwnika.
⚠️ W takiej sytuacji sąd może podjąć środki zaradcze, a osoba dopuszczająca się nadużycia może odpowiadać cywilnie (np. za naruszenie dóbr osobistych) lub nawet karnie (np. za bezprawne przetwarzanie danych osobowych).
Przykład 1: Działający zgodnie z prawem 🟢
🧑💼 Pan Mariusz, właściciel firmy z Piły, prowadził spór sądowy z byłym wspólnikiem. Już w odpowiedzi na pozew zawarł informację, że zamierza nagrywać wszystkie posiedzenia sądu. Na rozprawie powiadomił sąd, włączył rejestrator w telefonie, który leżał spokojnie na stole. Nagrania wykorzystywał tylko do spisywania protokołów i analizy wypowiedzi świadków. Sąd nie miał żadnych zastrzeżeń.
✅ Nagrywanie było zgodne z art. 91 § 1–2 k.p.c.
✅ Nie było podstaw do zakazu rejestracji.
✅ Strona zachowała się lojalnie wobec sądu i przeciwnika.
Przykład 2: Nadużycie prawa procesowego 🔴
👩⚖️ Pani Klaudia, pozwana w sprawie cywilnej o zniesławienie, bez uprzedzenia sądu włączyła w kieszeni smartfona aplikację do nagrywania – rejestrując zarówno dźwięk, jak i obraz. Po rozprawie fragmenty nagrania opublikowała na TikToku, opatrując je komentarzami sugerującymi korupcję sędziego.
❌ Nie uprzedziła sądu – naruszenie art. 91 § 2 k.p.c.
❌ Nagrywała obraz – wykracza poza dopuszczalne ramy.
❌ Udostępniła nagranie publicznie – nadużycie prawa.
Sąd zakazał dalszego nagrywania, a przeciwko pani Klaudii wszczęto dodatkowe postępowanie cywilne o naruszenie dóbr osobistych sędziego.
Podsumowanie: Co musisz zapamiętać?
📄 Masz prawo nagrywać rozprawy, ale tylko dźwięk i tylko wtedy, gdy jesteś obecny.
📣 Musisz uprzedzić sąd – ustnie lub pisemnie.
⚖️ Sąd może zakazać nagrywania – ale tylko w ściśle określonych sytuacjach.
🛑 Nie wolno wykorzystywać nagrania przeciwko przeciwnikowi procesowemu lub publikować go.
📌 Nadużycie prawa procesowego może mieć poważne konsekwencje cywilne i karne.
Podstawa prawna
- art. 91 § 1–3 – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 153, art. 427, art. 575¹ – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego
Tematy porad zawartych w poradniku:
- nagrywanie rozprawy sądowej przez stronę
- rejestracja dźwięku na sali sądowej
- zakaz nagrywania rozprawy przez sąd
- nadużycie prawa procesowego nagranie
- jak legalnie nagrywać rozprawę cywilną
Przydatne adresy urzędowe:
- https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc – Ministerstwo Sprawiedliwości
- https://orzeczenia.ms.gov.pl – Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych
- https://bip.ms.gov.pl – BIP Ministerstwa Sprawiedliwości