Sprawy o dział spadku potrafią być skomplikowane i długotrwałe, zwłaszcza gdy spadkobiercy mieszkają w różnych częściach kraju, a przedmiotem dziedziczenia są nieruchomości oddalone od siebie. Na szczęście polskie prawo przewiduje możliwość przekazania sprawy działowej do innego sądu – z powodów praktycznych, czyli tzw. względów celowości. To rozwiązanie może znacząco ułatwić życie uczestnikom postępowania, o ile zostanie wykorzystane we właściwym momencie.
Na czym polega przekazanie sprawy według właściwości?
Zasadą jest, że sprawę o dział spadku rozpoznaje sąd, który był właściwy do prowadzenia postępowania spadkowego (czyli sąd spadku). Jednak ustawodawca dopuścił wyjątek: w niektórych przypadkach sprawa może zostać przekazana innemu sądowi rejonowemu, jeśli przemawiają za tym względy celowości. Podstawą prawną jest tu art. 683 Kodeksu postępowania cywilnego.
Z przekazaniem sprawy mamy do czynienia, gdy sąd stwierdza, że lepszym miejscem do jej rozpoznania będzie inny sąd – np. ten, w którego okręgu znajduje się większość majątku spadkowego albo tam, gdzie mieszkają spadkobiercy.
Kiedy i jak złożyć wniosek o przekazanie sprawy?
🕓 Termin ma znaczenie – wniosek o przekazanie sprawy należy zgłosić najpóźniej na pierwszej rozprawie. Złożenie go później – nawet jeśli argumenty są przekonujące – będzie bezskuteczne. Sąd nie ma obowiązku rozpatrzenia takiego spóźnionego wniosku.
📌 Kto może złożyć wniosek? Każdy z uczestników postępowania działowego – czyli każdy uprawniony do dziedziczenia, o ile nie został od dziedziczenia wyłączony, nie odrzucił spadku ani nie zrzekł się dziedziczenia.
Wniosek powinien zawierać:
- oznaczenie sądu, do którego sprawa miałaby zostać przekazana,
- uzasadnienie wskazujące na przesłanki celowości (np. położenie nieruchomości, miejsce zamieszkania większości spadkobierców).
Przesłanki celowości według art. 683 k.p.c.
Zgodnie z tym przepisem, względami celowości, które mogą uzasadniać przekazanie sprawy, są w szczególności:
- miejsce położenia całości lub znacznej części majątku spadkowego,
- miejsce zamieszkania większości spadkobierców.
⚖️ Sąd nie jest automatycznie związany takim wnioskiem – może go uwzględnić, ale również oddalić, jeśli uzna, że nie ma podstaw do przekazania sprawy. Sąd może też sam, z urzędu, zaproponować przekazanie sprawy – ale tylko na podstawie przesłanek wskazanych w przepisach.
Co dzieje się po przekazaniu sprawy?
Jeśli sąd postanowi przekazać sprawę, wyda w tej sprawie postanowienie, na które przysługuje zażalenie – zgodnie z art. 394 § 1 pkt 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.
Po uprawomocnieniu się postanowienia przekazującego sprawę – nowy sąd staje się związany tym postanowieniem i nie może go kwestionować ani badać przesłanek jego wydania.
Przykład 1 – przekazanie z uwagi na lokalizację nieruchomości
Pan Andrzej i jego siostra Monika odziedziczyli po ojcu dom i trzy działki. Sąd spadku znajduje się w Częstochowie, ale wszystkie nieruchomości znajdują się w okolicach Lublina. Monika złożyła wniosek o przekazanie sprawy do sądu w Lublinie, wskazując, że zarówno ona, jak i większość dowodów (w tym dokumentacja geodezyjna) znajdują się w tym mieście. Sąd uznał to za racjonalne i przekazał sprawę do Lublina.
Przykład 2 – przekazanie ze względu na miejsce zamieszkania spadkobierców
Troje rodzeństwa zmarłego pana Kazimierza mieszka na stałe w Gdańsku, a tylko jeden z nich – siostra – pozostała w domu rodzinnym w Zielonej Górze. Sprawa spadkowa była prowadzona w Zielonej Górze, ale większość spadkobierców wniosła o przekazanie sprawy do Gdańska. Sąd uwzględnił wniosek, argumentując, że ułatwi to przeprowadzenie dowodów i udział stron w rozprawach.
Podsumowanie – o czym warto pamiętać?
✔ Wniosek o przekazanie sprawy należy złożyć najpóźniej na pierwszej rozprawie.
✔ Przesłanki przekazania to miejsce położenia spadku i miejsce zamieszkania spadkobierców.
✔ Sąd nie musi przychylić się do wniosku – sam ocenia celowość.
✔ Na postanowienie o przekazaniu przysługuje zażalenie.
✔ Po prawomocnym przekazaniu – nowy sąd nie może kwestionować tej decyzji.
📌 Dobrze przygotowany i umotywowany wniosek może znacząco ułatwić i przyspieszyć postępowanie działowe.
Podstawa prawna
- art. 683 – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 1037 § 1 i 2 – Kodeks cywilny
- art. 394 § 1 pkt 1 w zw. z art. 13 § 2 – Kodeks postępowania cywilnego
Tematy porad zawartych w poradniku:
- przekazanie sprawy działu spadku
- właściwość sądu dział spadku
- art. 683 kpc interpretacja
- zmiana sądu w sprawie spadkowej
- wniosek o przekazanie sprawy spadkowej