Coraz więcej osób decyduje się na samozatrudnienie zamiast tradycyjnej umowy o pracę. Dla pracodawców to oszczędność, a dla pracowników – większa niezależność i kontrola nad finansami. Jednak kluczowym elementem w samozatrudnieniu jest wybór właściwej formy opodatkowania. W tym poradniku przedstawiam trzy dostępne opcje: skala podatkowa, podatek liniowy i ryczałt, wskazując, kiedy warto się na nie zdecydować – i kiedy można stracić prawo do ich stosowania.
📌 Co to jest samozatrudnienie i jakie masz możliwości?
Samozatrudnienie oznacza, że zamiast pracować na umowie o pracę, prowadzisz własną działalność gospodarczą i świadczysz usługi jako przedsiębiorca. Masz dzięki temu możliwość wyboru jednej z trzech form opodatkowania:
- Skala podatkowa (12% i 32%)
- Podatek liniowy (19%)
- Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych (stawki od 2% do 17%)
Każda z tych form ma swoje plusy i minusy, a wybór najlepszej zależy od rodzaju świadczonych usług, wysokości przychodów, kosztów oraz… relacji z byłym lub obecnym pracodawcą.
🧩 Przykład praktyczny
Pani Ewa, specjalistka HR z Łodzi, zakończyła pracę na etacie i otworzyła własną działalność. Jej klientem jest była firma, ale wykonuje dla niej identyczne zadania co wcześniej. Mimo że chciała wybrać ryczałt (ze stawką 8,5%), musi rozliczać się według skali, bo nie może świadczyć takich samych usług na rzecz byłego pracodawcy w tej formie opodatkowania.
💡 Opodatkowanie według skali podatkowej (12% i 32%)
To domyślna forma opodatkowania działalności gospodarczej. Obliczamy podatek od dochodu, czyli przychód minus koszty.
Stawki podatkowe:
- 12% – do 120 000 zł dochodu rocznie
- 32% – od nadwyżki powyżej tej kwoty
Kwota wolna:
- Roczna kwota wolna od podatku: 30 000 zł
- Kwota zmniejszająca podatek: 5100 zł
🔍 Oznacza to, że do momentu osiągnięcia 30 000 zł dochodu – nie płacisz podatku dochodowego!
🧩 Przykład praktyczny
Pan Adam, grafik komputerowy z Wrocławia, rozlicza się na zasadach ogólnych. Jego miesięczny dochód wynosi około 6 000 zł, ale inwestuje dużo w sprzęt i szkolenia. Dzięki uwzględnieniu kosztów, jego dochód roczny nie przekracza 30 000 zł, więc nie musi płacić zaliczek na podatek w pierwszych miesiącach roku.
💡 Podatek liniowy – kiedy się opłaca?
To rozwiązanie dla tych, którzy przekraczają próg 120 000 zł rocznego dochodu. Stawka jest stała i wynosi 19%, niezależnie od wysokości dochodu.
Zaletą jest:
✔ Stała, niska stawka podatku
✔ Możliwość uwzględniania kosztów uzyskania przychodu
Wadą jest:
✖ Brak ulgi na dzieci, wspólnego rozliczenia z małżonkiem
✖ Ograniczenie odliczeń
✖ RYZYKO utraty prawa do tej formy, jeśli świadczysz takie same usługi jak na etacie
WAŻNE:
Aby wybrać podatek liniowy, musisz złożyć oświadczenie do naczelnika urzędu skarbowego:
- do 20. dnia miesiąca po uzyskaniu pierwszego przychodu, albo
- do końca roku – jeśli pierwszy przychód osiągniesz w grudniu
⚠️ Utrata prawa do podatku liniowego
Jeśli jako samozatrudniony świadczysz identyczne usługi na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, jak te, które wykonywałeś na umowie o pracę, tracisz prawo do podatku liniowego i musisz rozliczać się na zasadach ogólnych – z wyrównaniem i odsetkami!
💡 Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
To prosta i korzystna forma, ale nie każdy może z niej skorzystać. W ryczałcie podatek obliczany jest od przychodu, bez odliczania kosztów.
Stawki:
Od 2% do 17% – w zależności od rodzaju działalności.
Kiedy nie możesz wybrać ryczałtu:
❌ Jeśli prowadzisz:
- aptekę
- handel częściami samochodowymi
- działalność związaną z wyrobami akcyzowymi (z wyjątkiem OZE)
- kantor
❌ Jeśli:
- wykonujesz usługi dla byłego lub obecnego pracodawcy (te same co na etacie)
- zmieniasz formę działalności prowadzoną z małżonkiem lub po nim
🧩 Przykład praktyczny
Pani Jolanta, księgowa z Torunia, rozważa przejście na ryczałt. Jej przychód miesięczny to około 12 000 zł, nie ponosi dużych kosztów. Zdecydowała się na ryczałt ze stawką 17% – to prostsze i bardziej opłacalne niż podatek liniowy. Jednak uważnie sprawdziła, czy jej działalność nie jest wykluczona z tej formy opodatkowania.
📚Podstawa prawna
📜 art. 27 ust. 1, art. 27c ust. 1 – ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
📜 art. 9a ust. 2, ust. 3 – ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
📜 art. 6 ust. 1–3, art. 8 ust. 1 pkt 3 – ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
🔖Tematy porad zawartych w poradniku
- opodatkowanie samozatrudnienia 2025
- podatek liniowy a usługi dla byłego pracodawcy
- ryczałt czy skala podatkowa
- wybór formy opodatkowania działalności gospodarczej
- samozatrudnienie a forma opodatkowania