Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) to jedno z kluczowych obciążeń podatkowych w działalności gospodarczej. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych określa, kto jest podatnikiem, jakie przychody podlegają opodatkowaniu oraz jakie zasady stosuje się przy obliczaniu podatku. W praktyce jednak nie wszystkie podmioty, które prowadzą działalność gospodarczą, płacą CIT – wiele z nich korzysta z wyłączeń lub zwolnień. W poradniku omawiamy w sposób kompleksowy podstawowe źródła prawa podatkowego oraz szczegółowo wyjaśniamy, kto jest, a kto nie jest podatnikiem CIT, wraz z praktycznymi przykładami i interpretacjami.
Źródła prawa podatku dochodowego od osób prawnych
Konstytucja i ustawy jako podstawowe źródła prawa podatkowego
Najważniejszym aktem prawnym w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych jest ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (u.p.d.o.p.). To ona reguluje zarówno zasady opodatkowania dochodu, jak i katalog podmiotów, które podlegają temu podatkowi.
Jednocześnie przepisy tej ustawy muszą pozostawać w zgodzie z Konstytucją RP, która określa ogólne ramy stanowienia danin publicznych. Szczególne znaczenie ma tu art. 217 Konstytucji RP, który stanowi:
„Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.”
Oznacza to, że zarówno wprowadzenie nowego podatku, jak i zmiana zasad jego naliczania musi następować wyłącznie ustawą, a nie rozporządzeniem czy interpretacją ministerialną.
Ważną zasadą wynikającą z Konstytucji jest także zakaz retroaktywności (wprowadzania przepisów podatkowych z mocą wsteczną) oraz obowiązek zachowania odpowiedniego okresu vacatio legis, czyli czasu między publikacją ustawy a jej wejściem w życie. Daje to przedsiębiorcom możliwość przygotowania się do nowych przepisów.
Ordynacja podatkowa – ogólny kodeks podatkowy
Drugim filarem polskiego prawa podatkowego jest Ordynacja podatkowa (o.p.), często określana jako „kodeks podatkowy”. Zawiera ona ogólne zasady dotyczące m.in. postępowania podatkowego, przedawnienia zobowiązań, interpretacji przepisów i obowiązków podatników.
Ustawa o CIT ma jednak charakter szczególny (lex specialis) wobec Ordynacji, co oznacza, że w razie sprzeczności pierwszeństwo mają przepisy u.p.d.o.p. Jeśli jednak w ustawie o CIT brak jest regulacji danego zagadnienia, stosuje się odpowiednie przepisy Ordynacji podatkowej.
Akty wykonawcze – rozporządzenia do ustawy o CIT
Źródłami prawa w zakresie CIT są także akty wykonawcze, wydawane na podstawie delegacji ustawowych zawartych w ustawie o CIT. Zgodnie z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP:
„Upoważnienie do wydania rozporządzenia powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.”
Rozporządzenia wydane na podstawie błędnej lub zbyt ogólnej delegacji mogą zostać uznane za niezgodne z Konstytucją, co skutkuje utratą ich mocy prawnej.
Inne akty prawne wpływające na podatek dochodowy od osób prawnych
Ustawa o CIT nie funkcjonuje w oderwaniu od innych dziedzin prawa. Przepisy z zakresu rachunkowości, prawa finansowego, czy ustawy o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa również mogą mieć znaczenie dla sposobu rozliczania podatku.
Szczególne znaczenie ma tu ustawa o rachunkowości (u.r.), która określa zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych, ujmowania przychodów i kosztów oraz ustalania wyniku finansowego – stanowiącego podstawę do obliczenia dochodu podatkowego.
Wpływ prawa Unii Europejskiej
Chociaż prawo podatkowe w Unii Europejskiej nie jest w pełni zharmonizowane w zakresie podatków bezpośrednich, to jednak wiele dyrektyw unijnych wpływa na sposób opodatkowania osób prawnych w Polsce.
Dotyczy to zwłaszcza dyrektyw dotyczących:
- opodatkowania odsetek i należności licencyjnych,
- zwolnień z podatku u źródła dla spółek powiązanych z różnych państw członkowskich,
- opodatkowania dywidend między spółkami z UE (tzw. dyrektywa Parent-Subsidiary).
Polska jako państwo członkowskie ma obowiązek implementować te rozwiązania, co w praktyce wpływa na interpretację przepisów ustawy o CIT.
Orzecznictwo i interpretacje indywidualne – rola pomocnicza
Choć wyroki sądów administracyjnych oraz pisma ministerialne są często przywoływane przy interpretacji przepisów, nie stanowią one źródeł prawa w rozumieniu Konstytucji.
Orzeczenia sądów zawierają normy indywidualne i konkretne, a więc dotyczą jedynie konkretnej sprawy i konkretnego podatnika. Nie mają charakteru powszechnie obowiązującego, jednak mogą być cennym źródłem wykładni przepisów, zwłaszcza w przypadkach wątpliwych.
Podobnie interpretacje indywidualne Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) wydawane są dla konkretnego podatnika i nie tworzą prawa, ale chronią podatnika, który zastosuje się do ich treści.
📄 Przykład praktyczny:
Spółka „TechPol” uzyskała interpretację indywidualną, zgodnie z którą wydatki poniesione na szkolenia zarządu mogą stanowić koszt uzyskania przychodu. Choć interpretacja ta dotyczy wyłącznie spółki „TechPol”, w praktyce inne podmioty o podobnym profilu działalności mogą się na nią powoływać w swoich wnioskach o interpretację, co często prowadzi do ujednolicenia praktyki urzędów skarbowych.
Kto jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych (CIT)
Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (u.p.d.o.p.) określa zamknięty katalog podmiotów, które podlegają opodatkowaniu tym podatkiem. W praktyce oznacza to, że tylko te jednostki, które są wprost wymienione w ustawie, mają obowiązek rozliczania CIT.
Niektóre z nich mają osobowość prawną, inne – mimo że jej nie posiadają – zostały przez przepisy zrównane z osobami prawnymi.
1️⃣ Katalog podatników CIT
Zgodnie z art. 1 u.p.d.o.p. podatnikami CIT są:
- Osoby prawne,
- Spółki kapitałowe w organizacji,
- Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej (z wyjątkami),
- Spółki komandytowo-akcyjne (SKA) mające siedzibę lub zarząd w Polsce,
- Spółki komandytowe (od 2021 r.),
- Spółki jawne (w określonych przypadkach),
- Zagraniczne spółki niemające osobowości prawnej, jeśli w swoim kraju są traktowane jak osoby prawne,
- Grupy kapitałowe spełniające szczególne warunki,
- Fundacje rodzinne w organizacji.
Natomiast nie są podatnikami CIT:
- osoby fizyczne (one płacą PIT),
- przedsiębiorstwa w spadku,
- spółki osobowe, które nie spełniają warunków wskazanych powyżej (np. spółka cywilna).
2️⃣ Osoby prawne jako podatnicy CIT
Zgodnie z art. 33 Kodeksu cywilnego:
„Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.”
Oznacza to, że osoba prawna to jednostka, która może samodzielnie zaciągać zobowiązania, nabywać prawa, pozywać i być pozywana.
Wśród najczęściej spotykanych osób prawnych, które są podatnikami CIT, znajdują się m.in.:
- spółki kapitałowe (spółka z o.o., spółka akcyjna, prosta spółka akcyjna),
- spółdzielnie,
- fundacje,
- przedsiębiorstwa państwowe,
- samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
- szkoły wyższe,
- agencje państwowe (np. PARP, NCBR, KOWR).
Z chwilą wpisania do rejestru przedsiębiorców spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjna nabywa osobowość prawną i od tego momentu staje się podatnikiem CIT.
📚 Przykład:
Spółka „Eko-Trade” Sp. z o.o. została zarejestrowana w KRS 5 lutego 2025 r. Od tej daty posiada osobowość prawną i jest zobowiązana do prowadzenia pełnej księgowości oraz rozliczania podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Wydatki poniesione przez wspólników przed rejestracją nie stanowią kosztów podatkowych spółki, lecz wydatki osobiste wspólników.
Skarb Państwa – szczególny przypadek
Choć Skarb Państwa jest osobą prawną, jest zwolniony z podatku dochodowego.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p.:
„Zwalnia się od podatku Skarb Państwa.”
Oznacza to, że instytucje państwowe nie rozliczają CIT od dochodów uzyskanych z gospodarowania mieniem publicznym.
3️⃣ Spółka kapitałowa w organizacji
To szczególna forma spółki, powstająca przed wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego.
W myśl art. 11 § 1 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.):
„Spółka kapitałowa w organizacji może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana.”
Oznacza to, że choć spółka w organizacji nie ma jeszcze osobowości prawnej, to może być podatnikiem CIT.
W praktyce:
- spółka z o.o. w organizacji powstaje z chwilą zawarcia umowy spółki,
- spółka akcyjna w organizacji – z chwilą objęcia wszystkich akcji.
Z chwilą wpisu do KRS spółka kapitałowa w organizacji przekształca się w spółkę z osobowością prawną.
Odpowiedzialność za zobowiązania
Zgodnie z art. 13 k.s.h.:
„Za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają solidarnie spółka i osoby, które działały w jej imieniu.”
Wspólnik (lub akcjonariusz) odpowiada do wysokości niewniesionego wkładu. Po jego pełnym wniesieniu odpowiedzialność ustaje.
Moment uzyskania statusu podatnika
Ważne jest określenie, od kiedy spółka kapitałowa w organizacji ma obowiązek rozliczania CIT:
- w przypadku spółki z o.o. – od dnia zawarcia aktu notarialnego,
- w przypadku spółki akcyjnej – od dnia objęcia wszystkich akcji.
Wszelkie przychody i koszty poniesione po tej dacie należy przypisać spółce, a nie wspólnikom.
Rachunkowość spółki w organizacji
Na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości (u.r.) przepisy tej ustawy stosuje się również do spółek w organizacji.
Oznacza to, że:
- księgi rachunkowe należy otworzyć w dniu pierwszego zdarzenia o skutkach finansowych,
- wniesione wkłady należy ująć w aktywach,
- do momentu rejestracji kapitał zakładowy ujmuje się jako zobowiązanie wobec udziałowców.
Po rejestracji nie ma obowiązku zamykania ksiąg rachunkowych – działalność jest kontynuowana przez nową osobę prawną.
📄 Przykład:
Załóżmy, że spółka „Nowa Energia” Sp. z o.o. w organizacji zawarła umowę 10 kwietnia 2025 r., a do rejestru została wpisana 15 maja 2025 r.
- Koszty notarialne i sądowe poniesione 12 kwietnia 2025 r. stanowią koszty uzyskania przychodów spółki w organizacji,
- po wpisie do KRS przychody i koszty spółki w organizacji automatycznie przechodzą na spółkę „Nowa Energia” Sp. z o.o.
4️⃣ Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej
To jednostki, które nie są osobami fizycznymi ani prawnymi, ale ustawa przyznaje im zdolność prawną.
Zgodnie z art. 331 § 1 Kodeksu cywilnego:
„Do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.”
Typowe przykłady takich jednostek:
- wspólnoty mieszkaniowe,
- jednostki budżetowe,
- zakłady budżetowe,
- stowarzyszenia zwykłe,
- niepubliczne szkoły i placówki,
- komitety wyborcze.
Jednostki budżetowe
Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o finansach publicznych (u.f.p.):
„Jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego.”
Jednostki budżetowe są zwolnione z CIT (art. 6 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.p.), ale mimo to mają obowiązek prowadzenia rachunkowości według ustawy o rachunkowości i rozporządzeń Ministra Finansów.
Zakłady budżetowe
Zakłady budżetowe, choć również należą do sektora finansów publicznych, są podatnikami CIT.
Nie zostały one wymienione w katalogu zwolnień z art. 6 u.p.d.o.p.
Potwierdza to m.in. wyrok NSA z 13.03.2020 r. (II FSK 1091/18):
„Zakłady budżetowe są jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, jednak są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych.”
Wspólnoty mieszkaniowe
Zgodnie z art. 6 ustawy o własności lokali:
„Ogół właścicieli, których lokale wchodzą w skład określonej nieruchomości, tworzy wspólnotę mieszkaniową.”
Wspólnota jest podatnikiem CIT, ale w praktyce większość jej dochodów korzysta ze zwolnienia z podatku, jeżeli dochody z gospodarki zasobami mieszkaniowymi są przeznaczone na ich utrzymanie (art. 17 ust. 1 pkt 44 u.p.d.o.p.).
📚 Przykład:
Wspólnota „Zielony Zakątek” uzyskała 50 000 zł z czynszów lokatorów i 5 000 zł z wynajmu dachu operatorowi telekomunikacyjnemu.
- Dochód z czynszów przeznaczony na remonty jest zwolniony z CIT,
- Dochód z wynajmu dachu (działalność gospodarcza) podlega opodatkowaniu CIT.
Wspólnota musi więc prowadzić ewidencję księgową umożliwiającą rozdzielenie przychodów zwolnionych i opodatkowanych.
Spółki osobowe i fundacje rodzinne jako podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych (CIT)
1️⃣ Spółka komandytowo-akcyjna (SKA)
Od 1 stycznia 2014 r. spółka komandytowo-akcyjna (SKA) mająca siedzibę lub zarząd w Polsce jest podatnikiem CIT.
Dlaczego SKA została objęta CIT?
Przed tą datą SKA była spółką transparentną podatkowo – czyli podatku dochodowego nie płaciła spółka, tylko jej wspólnicy (komplementariusze i akcjonariusze).
W praktyce jednak dochodziło do uprzywilejowania akcjonariuszy, którzy nie płacili zaliczek na podatek dochodowy w trakcie roku – dopiero po wypłacie zysku.
Aby zlikwidować to nierówne traktowanie, ustawodawca wprowadził zmianę: od 2014 r. SKA sama płaci CIT, a jej wspólnicy dopiero przy wypłacie zysku.
Zasady opodatkowania SKA
- Spółka płaci CIT od osiągniętego dochodu (stawka 19% lub 9% dla małych podatników).
- Komplementariusz i akcjonariusz płacą podatek od dywidendy dopiero przy wypłacie zysku.
- Komplementariusz ma prawo odliczyć od podatku część CIT zapłaconego przez spółkę.
To oznacza, że nie dochodzi do podwójnego opodatkowania, a całkowite obciążenie komplementariusza wynosi nadal ok. 19%.
📄 Przykład:
Spółka komandytowo-akcyjna „Pol-Met” wypracowała zysk 400 000 zł.
Zapłaciła CIT 19% (76 000 zł).
Komplementariuszowi przypada 200 000 zł zysku netto – 38 000 zł CIT już zapłaconego przez spółkę obniża jego podatek od dywidendy.
Dzięki temu ostatecznie nie zapłaci drugi raz podatku od tej części dochodu.
Zyski sprzed 2014 r.
W przypadku SKA, która posiadała zyski wypracowane przed uzyskaniem statusu podatnika CIT, wypłata tych zysków jest neutralna podatkowo – nie podlega opodatkowaniu, ponieważ dochód został już wcześniej opodatkowany u wspólników.
2️⃣ Spółka komandytowa – podatnik CIT od 2021 r.
Największe zmiany w CIT w ostatnich latach dotyczyły spółek komandytowych, które od 1 stycznia 2021 r. stały się podatnikami CIT.
Ustawa z 28 listopada 2020 r. wprowadziła możliwość wyboru – spółka mogła zostać podatnikiem od 1 stycznia albo od 1 maja 2021 r.
Dlaczego to zmieniono?
Przed 2021 r. spółki komandytowe nie płaciły podatku – robili to ich wspólnicy, zgodnie z proporcją udziałów w zysku (art. 5 ust. 1 u.p.d.o.p.).
W efekcie wiele dużych firm przeniosło działalność do tej formy, aby uniknąć „podwójnego” CIT.
Od 2021 r. ustawodawca uznał, że spółki komandytowe w praktyce działają jak spółki kapitałowe, dlatego objął je podatkiem CIT.
Skutki dla wspólników
Po zmianie:
- spółka płaci CIT (9% lub 19%),
- następnie komandytariusz płaci 19% podatku od wypłaconego zysku (tak jak od dywidendy).
Efektywne opodatkowanie komandytariusza wzrosło:
- z ok. 19% do 26,29% (jeśli spółka ma 9% CIT),
- lub nawet do 34,39% (jeśli ma 19% CIT).
Zwolnienie dla komandytariuszy
Ustawodawca wprowadził ulgę, zgodnie z art. 22 ust. 4e u.p.d.o.p., która pozwala komandytariuszowi zwolnić z podatku:
„50% przychodów z udziału w zysku spółki komandytowej, nie więcej jednak niż 60 000 zł rocznie.”
Ale uwaga ⚠️ – ulga nie dotyczy komandytariuszy, którzy są powiązani ze spółką, np.:
- posiadają co najmniej 5% udziałów w spółce będącej komplementariuszem,
- są członkami zarządu spółki będącej komplementariuszem,
- są podmiotami powiązanymi z tymi osobami (art. 22 ust. 4f u.p.d.o.p.).
W praktyce więc ulga dotyczy jedynie pasywnych inwestorów, którzy nie uczestniczą w zarządzaniu spółką.
📊 Przykład 1:
Spółka komandytowa „Alfa” osiągnęła 200 000 zł zysku brutto.
CIT spółki (19%) = 38 000 zł.
Komplementariusz ma 50% udziału, więc otrzymuje 100 000 zł – 19 000 zł CIT przypada na niego.
Podatek od dywidendy = 19% × 81 000 zł = 15 390 zł.
Po odliczeniu CIT spółki (19 000 zł) nie płaci nic – ostateczne obciążenie 19%.
📊 Przykład 2:
Analogiczna sytuacja, ale spółka płaci 9% CIT.
CIT spółki = 18 000 zł, z czego 9 000 zł przypada na komplementariusza.
Zysk netto = 91 000 zł.
Podatek od dywidendy = 17 290 zł, po odliczeniu CIT = 8 290 zł.
Efektywne opodatkowanie = 17,29%.
Księgi rachunkowe i rok obrotowy spółki
Zmiana statusu spółki z transparentnej na podatnika CIT wymagała zamknięcia ksiąg rachunkowych na dzień poprzedzający uzyskanie statusu podatnika, np. 31.12.2020 r. lub 30.04.2021 r.
Jednak – zgodnie z pismem Departamentu Efektywności Wydatków Publicznych i Rachunkowości z 30.12.2020 r. –
📄 „zamknięcie ksiąg rachunkowych spółki komandytowej na dzień 30.04.2021 r. następuje wyłącznie dla celów podatkowych, bez obowiązku sporządzania sprawozdania finansowego.”
Różnice przejściowe i podatek odroczony
Zmiana statusu podatkowego powoduje powstanie tzw. różnic przejściowych między wynikiem rachunkowym a podatkowym.
Dla spółek komandytowych nie wprowadzono szczególnych przepisów, jak dla spółek na estońskim CIT, dlatego stosuje się analogię do art. 7aa u.p.d.o.p.
W praktyce należy:
- Wyodrębnić zyski wypracowane przed zmianą statusu,
- Ująć różnice przejściowe (aktywa lub rezerwy na podatek odroczony),
- Ujawnić w informacji dodatkowej podział wyniku finansowego na okres „przed” i „po” zmianie statusu.
📌 Wskazówka:
Przy wypłacie zysku wypracowanego przed zmianą statusu (czyli przed 2021 r.) – wypłata ta jest neutralna podatkowo.
Potwierdza to interpretacja Dyrektora KIS z 8.02.2023 r. (0111-KDIB1-1.4010.762.2022.2.AND):
„Wypłata wspólnikowi zysku wypracowanego przez spółkę komandytową przed dniem uzyskania przez nią statusu podatnika CIT nie podlega opodatkowaniu.”
3️⃣ Spółka jawna jako podatnik CIT
Od 1 stycznia 2021 r. podatnikiem CIT może być również spółka jawna, ale tylko w określonych przypadkach.
Zgodnie z art. 1 ust. 3 pkt 1a u.p.d.o.p., spółka jawna staje się podatnikiem CIT, jeżeli:
- jej wspólnikami nie są wyłącznie osoby fizyczne, oraz
- spółka nie złożyła informacji CIT-15J o wspólnikach przed rozpoczęciem roku obrotowego lub nie aktualizowała jej w terminie.
Informacja CIT-15J – kluczowy obowiązek
Formularz CIT-15J zawiera dane wspólników spółki:
- ich imiona i nazwiska (lub nazwy),
- adresy i numery NIP,
- wielkość udziału w zysku.
Niezłożenie tej informacji skutkuje automatycznym objęciem spółki CIT.
Jeżeli jednak spółka złoży CIT-15J, nadal pozostaje transparentna – podatek płacą wspólnicy, nie spółka.
Spółka jawna, której wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne
Taka spółka zawsze pozostaje transparentna podatkowo – nie płaci CIT.
Natomiast spółka, w której wspólnikiem jest np. osoba prawna (spółka z o.o., fundacja, SKA), musi zachować szczególną ostrożność i regularnie aktualizować CIT-15J.
📚 Przykład:
Spółka jawna „TechPartner” ma trzech wspólników – dwóch przedsiębiorców (osoby fizyczne) i jedną spółkę z o.o.
Jeżeli „TechPartner” nie złoży w terminie CIT-15J, stanie się podatnikiem CIT od początku roku podatkowego.
Jeśli jednak złoży deklarację, CIT zapłaci tylko spółka z o.o. (od swojego udziału w zysku), a pozostali wspólnicy – PIT.
Zmiana wspólników
Od 2022 r. przepisy przewidują obowiązek aktualizacji CIT-15J w ciągu 14 dni od zmiany wspólników.
Brak aktualizacji może również spowodować, że spółka utraci status transparentnej i stanie się podatnikiem CIT.
Od 2023 r. (po wejściu w życie ustawy o fundacji rodzinnej) każda spółka jawna, w której wspólnikiem jest fundacja rodzinna, automatycznie staje się podatnikiem CIT.
Fundacja rodzinna jako podatnik CIT
Od 22 maja 2023 r., czyli od dnia wejścia w życie ustawy z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej, fundacje rodzinne zostały włączone do katalogu podatników podatku dochodowego od osób prawnych.
Zgodnie z art. 1 ust. 3 pkt 1c u.p.d.o.p.:
„Przepisy ustawy stosuje się do fundacji rodzinnych w rozumieniu ustawy o fundacji rodzinnej.”
Oznacza to, że każda fundacja rodzinna, niezależnie od skali działalności, podlega opodatkowaniu CIT.
Zasady ogólne
Fundacja rodzinna ma charakter osoby prawnej i działa na podstawie wpisu do rejestru prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim (Rejestr Fundacji Rodzinnych).
Jej celem jest zarządzanie majątkiem rodzinnym oraz świadczenie korzyści na rzecz beneficjentów (np. członków rodziny fundatora).
Choć fundacja rodzinna nie prowadzi działalności gospodarczej w klasycznym rozumieniu, przepisy CIT określają, kiedy i jak jej przychody podlegają opodatkowaniu.
Zwolnienie z CIT w zakresie działalności pasywnej
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 25 u.p.d.o.p.:
„Zwalnia się od podatku fundację rodzinną w zakresie jej działalności, z wyjątkiem działalności gospodarczej określonej w art. 5 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej.”
Oznacza to, że fundacja nie płaci CIT od:
- odsetek bankowych,
- dywidend,
- przychodów ze sprzedaży papierów wartościowych,
- najmu, dzierżawy,
- innych pasywnych źródeł dochodu.
CIT płaci natomiast wtedy, gdy prowadzi aktywną działalność gospodarczą wymienioną w art. 5 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej, czyli np.:
- produkcję towarów,
- handel,
- usługi budowlane, transportowe lub hotelarskie.
Stawka podatku
Dochód z działalności nieobjętej zwolnieniem podlega CIT w wysokości 25% (art. 24r u.p.d.o.p.).
To najwyższa stawka w polskim systemie CIT, wprowadzona po to, by ograniczyć nadużycia.
Opodatkowanie świadczeń na rzecz beneficjentów
Świadczenia wypłacane przez fundację rodzinną beneficjentom są traktowane jako dochód z udziału w zyskach osób prawnych (art. 24q ust. 1 u.p.d.o.p.).
Stawka podatku wynosi:
- 15% – dla świadczeń na rzecz fundatora i osób najbliższych (I i II grupa podatkowa),
- 25% – dla pozostałych beneficjentów.
Podatek ten pobiera fundacja jako płatnik i odprowadza go do urzędu skarbowego.
Fundacja rodzinna w organizacji
Na etapie rejestracji fundacja rodzinna działa jako fundacja rodzinna w organizacji, posiadająca zdolność prawną (tak jak spółka kapitałowa w organizacji).
Zgodnie z art. 1 ust. 3 pkt 1d u.p.d.o.p.:
„Przepisy ustawy stosuje się do fundacji rodzinnej w organizacji.”
Oznacza to, że również fundacja rodzinna przed wpisem do rejestru jest podatnikiem CIT, jeżeli osiągnie jakikolwiek przychód (np. z odsetek bankowych od kapitału wniesionego przez fundatora).
Po wpisie do rejestru fundacja kontynuuje księgi rachunkowe i rozliczenia podatkowe, analogicznie jak spółka kapitałowa.
📚 Przykład:
Fundator założył Fundację Rodzinną „Nowe Pokolenia” 10 marca 2025 r.
Zanim fundacja została wpisana do rejestru (15 kwietnia 2025 r.), środki pieniężne wniesione przez fundatora przyniosły 1 200 zł odsetek.
Ten przychód jest objęty CIT, ponieważ został osiągnięty przez fundację rodzinną w organizacji.
Po rejestracji fundacja może inwestować majątek w spółki kapitałowe bez podatku (dopóki nie wypłaca świadczeń).
Przepisy przejściowe – zmiana statusu podatnika
W przypadku zmiany statusu podmiotu z transparentnego na podatnika CIT (np. spółki komandytowej lub jawnej), ustawodawca przewidział specjalne przepisy przejściowe.
Zgodnie z art. 12 ustawy z 28 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw:
„Dochody osiągnięte przed dniem, w którym spółka komandytowa stała się podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, nie podlegają opodatkowaniu na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.”
To oznacza, że:
- dochody sprzed dnia objęcia CIT są rozliczane według zasad obowiązujących przed zmianą,
- wypłata tych dochodów po zmianie statusu nie rodzi ponownego obowiązku podatkowego.
📌 Obowiązki księgowe
Podmiot, który uzyskuje status podatnika CIT, jest zobowiązany do:
- Zamknięcia ksiąg rachunkowych na dzień poprzedzający objęcie CIT,
- Otwarcia nowych ksiąg następnego dnia,
- Sporządzenia sprawozdania finansowego (dla celów podatkowych),
- Przekazania informacji do urzędu skarbowego.
W praktyce wiele spółek komandytowych decydowało się na przesunięcie momentu uzyskania statusu do 1 maja 2021 r., aby uniknąć rozliczania CIT za pełny rok 2020.
Zestawienie praktyczne – kto jest, a kto nie jest podatnikiem CIT
| Forma działalności | Status podatnika CIT | Uwagi |
|---|---|---|
| Spółka z o.o. | ✅ TAK | Osoba prawna |
| Spółka akcyjna / prosta SA | ✅ TAK | Osoba prawna |
| Spółka komandytowo-akcyjna | ✅ TAK | Od 2014 r. |
| Spółka komandytowa | ✅ TAK | Od 2021 r. |
| Spółka jawna (z osobami prawnymi) | ✅ TAK | Jeśli nie złożono CIT-15J |
| Spółka jawna (tylko osoby fizyczne) | ✖ NIE | Transparentna podatkowo |
| Spółka cywilna | ✖ NIE | Transparentna, podatnicy to wspólnicy |
| Fundacja rodzinna | ✅ TAK | Od 2023 r. |
| Fundacja rodzinna w organizacji | ✅ TAK | Do chwili wpisu |
| Fundacja / stowarzyszenie tradycyjne | ✅ TAK | Osoby prawne |
| Skarb Państwa | ✖ NIE | Zwolniony na mocy ustawy |
| Jednostka budżetowa | ✖ NIE | Zwolniona z CIT |
| Zakład budżetowy | ✅ TAK | Podatnik CIT |
| Wspólnota mieszkaniowa | ✅ TAK (częściowo) | Zwolnienie z art. 17 ust. 1 pkt 44 u.p.d.o.p. |
📚 Podstawa prawna
- art. 1–1c, 6 ust. 1, 17 ust. 1 pkt 44, 22 ust. 4e–4f, 24q–24r – ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. 2024 poz. 2266 ze zm.)
- art. 33, 331 – Kodeks cywilny (Dz.U. 2024 poz. 1850)
- art. 11, 13 – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2024 poz. 361)
- art. 2 ust. 1 pkt 1 – ustawa o rachunkowości (Dz.U. 2023 poz. 120 ze zm.)
- art. 5 ust. 1, art. 6 ust. 1 pkt 25 – ustawa z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz.U. 2023 poz. 326)
- art. 12 – ustawa z 28 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 2123)
- art. 217, 92 ust. 1 – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
- art. 11 ust. 1 – ustawa o finansach publicznych (Dz.U. 2023 poz. 1270 ze zm.)
🔍 Tematy zawarte w poradniku
- Podatek dochodowy od osób prawnych – kto jest podatnikiem CIT
- Spółki osobowe jako podatnicy CIT po 2021 r.
- Fundacja rodzinna i fundacja rodzinna w organizacji w CIT
- Zmiana statusu podatkowego spółki i przepisy przejściowe
- Źródła prawa podatku dochodowego od osób prawnych w Polsce