Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe to kluczowe ograniczenie wpływające na wysokość składek ZUS płaconych przez pracodawców i osoby prowadzące działalność gospodarczą. Przekroczenie tej podstawy wiąże się z obowiązkiem zaprzestania dalszego opłacania składek, ale co ważne – nie wpływa negatywnie na długość okresów ubezpieczenia. Poradnik wyjaśnia, kiedy i jak stosuje się to ograniczenie oraz kto ponosi odpowiedzialność za jego kontrolowanie.
📌 Na czym polega roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe?
Zgodnie z przepisami, w danym roku kalendarzowym podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie może przekroczyć kwoty równej 30-krotności prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Kwotę tę ogłasza minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w Monitorze Polskim – zawsze do końca roku poprzedzającego.
⚠️ Uwaga!
To ograniczenie nie dotyczy:
- ubezpieczeń: chorobowego, wypadkowego i zdrowotnego,
- Funduszu Pracy (FP),
- Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP),
- Funduszu Solidarnościowego (FS).
Dotyczy natomiast Funduszu Emerytur Pomostowych (FEP).
🧩 Przykład praktyczny:
📅 W 2024 r. prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne wyniosło 7 180 zł. Oznacza to, że roczna podstawa wymiaru składek ZUS na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynosi 215 400 zł (7 180 zł × 30).
👷 Pan Michał, informatyk zatrudniony w firmie z Warszawy, osiąga miesięczny dochód 22 000 zł brutto. Oznacza to, że limit osiągnie już w październiku. Od listopada jego pracodawca nie powinien już opłacać za niego składek emerytalnych i rentowych – ale zdrowotna i inne nadal są obowiązkowe.
Kto jest odpowiedzialny za kontrolę limitu 30-krotności?
Wszystko zależy od tego, ilu płatników składek opłaca ubezpieczenie emerytalne i rentowe danej osoby:
🏢 Jeden płatnik (np. tylko pracodawca):
➡️ To płatnik składek (czyli np. pracodawca) ma obowiązek pilnowania, czy limit roczny nie został przekroczony.
👥 Dwóch lub więcej płatników (np. etat + działalność lub kilka umów):
➡️ Odpowiedzialność przechodzi na ubezpieczonego, który musi samodzielnie monitorować, czy już osiągnął limit.
🧩 Przykład praktyczny:
👩💼 Pani Renata prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i równocześnie pracuje na etacie. Jej miesięczne dochody z obu źródeł to łącznie ok. 20 000 zł. Oznacza to, że w ciągu 11 miesięcy przekroczy próg 30-krotności.
Pani Renata musi:
- Zsumować podstawy wymiaru składek z działalności i etatu,
- Ustalić miesiąc, w którym łączna kwota osiągnie 215 400 zł,
- Poinformować obie strony – pracodawcę i siebie jako przedsiębiorcę – że należy zaprzestać opłacania składek emerytalnych i rentowych.
Obowiązek zaprzestania opłacania składek – co dokładnie trzeba zrobić?
Dla płatnika, który jest jedyny:
📌 Po osiągnięciu przez ubezpieczonego rocznego limitu, płatnik ma obowiązek przestać rozliczać składki emerytalne i rentowe – aż do końca roku kalendarzowego.
➡️ Ustalane jest to na podstawie dokumentacji płacowej.
⚠️ ZUS nie zawiadamia z urzędu o przekroczeniu limitu – chyba że sam to wykryje, np. podczas kontroli.
Dla osoby z więcej niż jednym płatnikiem:
🔹 Ubezpieczony musi sam:
- ustalić przekroczenie rocznego limitu (np. na podstawie raportów ZUS RMUA),
- powiadomić każdego płatnika składek,
- wskazać, czy składki mają być jeszcze zapłacone za okres „do limitu”, czy już nie.
🧩 Przykład praktyczny:
🏢 Pan Konrad pracuje w firmie w Gdyni, a jednocześnie prowadzi własną spółkę, w której wypłaca sobie wynagrodzenie jako członek zarządu. W październiku zauważył, że jego łączne składki od podstawy 215 400 zł już zostały odprowadzone.
➡️ Wysyła więc pismo do obu płatników – pracodawcy i siebie samego jako płatnika w spółce – że od listopada nie wolno już naliczać składek emerytalnych i rentowych.
Co jeśli składki nadal będą opłacane po przekroczeniu limitu?
➡️ Błąd po stronie płatnika! Skutki to:
- wykazanie nienależnych składek w deklaracji ZUS,
- zaniżenie składki zdrowotnej, bo system uzna zawyżoną podstawę,
- obowiązek dokonania korekty dokumentów rozliczeniowych.
Jak i kiedy należy zawiadomić płatników składek o przekroczeniu rocznego limitu?
Jeśli jesteś ubezpieczonym, za którego składki emerytalne i rentowe opłacają co najmniej dwaj różni płatnicy, to na Tobie ciąży obowiązek poinformowania ich o przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek.
Jak to zrobić?
📄 Najlepiej w formie pisemnej (np. mail, pismo, formularz wewnętrzny pracodawcy), z:
- informacją, że roczna podstawa wymiaru została już osiągnięta,
- wskazaniem daty, od której składki nie powinny już być naliczane,
- informacją, czy ewentualnie należy jeszcze opłacić składki od brakującej kwoty do limitu.
➡️ Warto dołączyć np. raport ZUS RMUA lub wyliczenie z własnej ewidencji przychodów.
Co się dzieje po przekroczeniu limitu? Czy okres „bez składek” się liczy?
To jedno z najczęstszych pytań.
✅ Tak – mimo że nie są już opłacane składki emerytalne i rentowe po przekroczeniu rocznego limitu, okres ten nadal liczy się jako okres ubezpieczenia.
➡️ Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych gwarantują, że brak dalszych wpłat po przekroczeniu limitu nie oznacza „przerwy” w ubezpieczeniu. Jest to zabezpieczenie dla ubezpieczonego, by nie tracił uprawnień emerytalnych.
🧩 Przykład praktyczny:
👨🔧 Pan Bartosz zarabia 30 000 zł miesięcznie. Już w lipcu osiąga limit 30-krotności. Od sierpnia jego pracodawca nie opłaca składek emerytalnych i rentowych. Jednak w razie wniosku o emeryturę ZUS uwzględni cały rok jako okres składkowy, mimo że przez pięć miesięcy nie wpływały składki.
Czy można popełnić błąd, który będzie miał poważne konsekwencje?
Niestety tak. Najczęstsze błędy to:
✖ Brak zawiadomienia przez ubezpieczonego (przy kilku płatnikach):
➡️ Może doprowadzić do:
- nadpłaty składek (trzeba będzie składać korekty),
- zaniżenia składki zdrowotnej, bo podstawa była zawyżona składkami emerytalno-rentowymi.
⚠️ Odpowiedzialność spoczywa na ubezpieczonym – ZUS nie kontroluje tego na bieżąco.
✖ Brak zaprzestania opłacania składek przez płatnika po zawiadomieniu:
➡️ To błąd płatnika – i również wymaga korekty dokumentów rozliczeniowych.
Czy ZUS zawiadamia o przekroczeniu limitu?
ZUS nie ma obowiązku informować o tym płatników ani ubezpieczonych.
🛑 Wyjątek: ZUS może wykryć przekroczenie w ramach kontroli lub analizy danych – wówczas zawiadamia płatnika, który musi poprawić dokumenty.
Co z działalnością gospodarczą?
Osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą również podlegają ograniczeniu 30-krotności.
👨💼 Jeśli przedsiębiorca równocześnie:
- pracuje na etacie,
- prowadzi działalność gospodarczą,
to łączne podstawy wymiaru składek z obu źródeł liczą się do limitu.
➡️ Przekroczenie limitu oznacza, że w działalności nie nalicza się składek emerytalnych i rentowych przez resztę roku – ale zdrowotna i inne nadal obowiązują.
⚖️ Wyroki sądowe – jak sądy oceniają takie przypadki?
📄 Orzecznictwo sądowe potwierdza, że:
- to ubezpieczony ponosi odpowiedzialność za błędne zawiadomienie płatników (np. wyrok NSA z dnia 5 lipca 2018 r., sygn. akt II GSK 189/18),
- ZUS nie musi informować o przekroczeniu limitu, chyba że sam to stwierdzi,
- nieopłacanie składek po przekroczeniu limitu nie wpływa negatywnie na prawo do emerytury.
📚 Podstawa prawna
📜 art. 19 ust. 1, 6 i 9 – ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
📜 art. 11 ust. 2 – ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
📜 Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ogłaszające prognozowane przeciętne wynagrodzenie na dany rok – Monitor Polski, co roku przed 31 grudnia
🔖Tematy porad zawartych w poradniku:
- roczna podstawa wymiaru składek ZUS
- limit 30-krotności ZUS
- obowiązki płatnika i ubezpieczonego ZUS
- kiedy zaprzestać opłacania składek emerytalnych
- ZUS składki z kilku źródeł
Przydatne linki:
- https://www.zus.pl – oficjalna strona Zakładu Ubezpieczeń Społecznych