Od 26 kwietnia 2023 r. obowiązują zmienione zasady wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Nowelizacja przepisów istotnie podniosła wysokość świadczeń oraz rozszerzyła zakres uprawnień drugiego rodzica. Jeśli jesteś rodzicem, planujesz powiększenie rodziny albo wspierasz kogoś bliskiego w tej sytuacji – warto znać aktualne zasady. Ten poradnik pomoże Ci zrozumieć, kto i kiedy może skorzystać z zasiłku, jaka jest jego wysokość oraz jak nie przegapić kluczowych terminów.
Kto może otrzymać zasiłek macierzyński?
Zasiłek macierzyński przysługuje osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym, które:
- urodziły dziecko,
- przyjęły dziecko na wychowanie, które nie ukończyło:
- 7. roku życia,
- lub 10. roku życia, jeśli dotyczy go odroczony obowiązek szkolny,
- lub 14. roku życia – w przypadku przysposobienia,
- zostały rodziną zastępczą (poza zawodową) dziecka poniżej ww. granic wieku.
Świadczenie może także przysługiwać ojcu dziecka lub innemu członkowi rodziny, jeśli:
- matka dziecka zmarła lub porzuciła dziecko,
- członek rodziny przerywa pracę, by zaopiekować się dzieckiem (pod warunkiem posiadania ubezpieczenia).
🧩 Przykład praktyczny
Pani Monika, zatrudniona na umowę o pracę, urodziła dziecko w maju 2024 r. Jej mąż, pan Łukasz, również pracuje na etacie. Oboje są objęci ubezpieczeniem chorobowym. Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego pani Moniki, pan Łukasz zdecyduje się wykorzystać 9 tygodni urlopu rodzicielskiego – będzie mu przysługiwał zasiłek w wysokości 70% podstawy.
Jak obliczana jest podstawa zasiłku?
Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego oblicza się analogicznie jak w przypadku zasiłku chorobowego. Oznacza to:
- średnie miesięczne wynagrodzenie z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (czyli poród),
- tylko wynagrodzenie wypłacone przez pracodawcę, który opłaca składki.
🧩 Przykład praktyczny
Pani Anna zarabiała średnio 6500 zł brutto miesięcznie przez ostatni rok przed porodem. Jej zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego wyniesie 100% tej kwoty, natomiast za okres urlopu rodzicielskiego – 70%, czyli 4550 zł brutto miesięcznie.
Ile wynosi zasiłek macierzyński?
Wysokość zasiłku zależy od rodzaju wykorzystywanego urlopu:
- 100% podstawy – za okres:
- urlopu macierzyńskiego,
- urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
- urlopu ojcowskiego.
- 70% podstawy – za okres:
- urlopu rodzicielskiego.
📌 Uwaga: Od 2023 r. obowiązuje dodatkowy element:
9 tygodni urlopu tylko dla drugiego rodzica
Każdy z rodziców ma wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego (art. 182¹a § 4 Kodeksu pracy). Nie można przenieść tego czasu na drugiego rodzica.
🧩 Przykład praktyczny
Pan Tomasz i pani Ewelina mają córkę urodzoną w lipcu 2023 r. Po zakończeniu 32 tygodni urlopu rodzicielskiego przez panią Ewelinę, pan Tomasz skorzysta z przysługujących mu 9 tygodni. Za ten czas otrzyma 70% podstawy wymiaru zasiłku.
Wniosek złożony w ciągu 21 dni od porodu = więcej pieniędzy
Jeżeli w ciągu 21 dni od porodu złożysz wniosek o wypłatę zasiłku za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, otrzymasz zasiłek w wysokości 81,5% podstawy za cały ten czas.
To rozwiązanie ułatwia planowanie domowego budżetu – nie trzeba oddzielnie kalkulować wysokości zasiłku w zależności od etapu urlopu.
📌 Uwaga:
Jeśli mimo złożenia tego „łącznego wniosku” nie wykorzystasz ani jednego dnia urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka – przysługuje Ci wyrównanie do 100% podstawy wymiaru za okres urlopu macierzyńskiego.
🧩 Przykład praktyczny
Pani Justyna złożyła wniosek o łączny zasiłek 10 dni po porodzie. Otrzymuje zasiłek w wysokości 81,5% przez cały okres urlopów. Ostatecznie jednak rezygnuje z urlopu rodzicielskiego – dzięki temu może wnioskować o jednorazowe wyrównanie świadczenia za wcześniejszy okres do 100%.
A co jeśli złożysz wniosek później?
Jeśli nie złożysz łącznego wniosku w terminie, otrzymasz:
- 100% zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego,
- 70% zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego.
Nie będzie możliwości uzyskania wyrównania ani wyższego świadczenia.
Przepisy przejściowe – co z osobami, które już pobierały zasiłek?
Jeśli w dniu 26 kwietnia 2023 r. już pobierałeś zasiłek macierzyński, obowiązują Cię następujące zasady:
- 100% przez 6 lub 8 tygodni, potem 60%,
- lub 80%, jeśli złożono wcześniejszy wniosek o cały okres.
Można było skorzystać z nowej wysokości (100% + 70% lub 81,5%), składając wniosek do ZUS lub pracodawcy w terminie 21 dni od 26 kwietnia 2023 r.
🧩 Przykład praktyczny
Pani Kinga pobierała zasiłek w kwietniu 2023 r. – na starych zasadach. Po wejściu w życie nowelizacji złożyła wniosek do pracodawcy 5 maja, dzięki czemu od tej daty przysługuje jej wyższy zasiłek (100% za urlop macierzyński, 70% za rodzicielski). Gdyby nie złożyła wniosku, pozostałaby na niższych stawkach.
⚖️ Wyroki sądowe
Nowelizacja przepisów jest zgodna z dyrektywą UE 2019/1158 w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców. Zmiany te mają także poparcie w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE, które podkreśla konieczność zapewnienia rzeczywistej możliwości wykorzystania urlopów przez oboje rodziców.
📚 Podstawa prawna
- art. 182¹a § 4, art. 183 § 1 i § 3 – Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy
- art. 36–43 – Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
🔖 Tematy porad zawartych w poradniku
- zasiłek macierzyński 2025
- urlop rodzicielski 9 tygodni
- jak obliczyć zasiłek macierzyński
- terminy zasiłku macierzyńskiego
- wyrównanie zasiłku do 100%
Przydatne linki:
https://www.zus.pl/swiadczenia/zasilki/zasilek-macierzynski/komu-przysluguje