Europejskie produkty regionalne od lat cieszą się renomą i uznaniem, również poza granicami UE. Ich wyjątkowość wynika nie tylko z jakości, ale także z głęboko zakorzenionej tradycji i lokalnego dziedzictwa. Aby jeszcze skuteczniej chronić te wartości, Unia Europejska wprowadza nowe przepisy dotyczące oznaczeń geograficznych. Od 13 maja 2024 r. zacznie obowiązywać rozporządzenie 2024/1143, które zmienia zasady rejestracji i ochrony produktów takich jak sery, wina, wędliny czy alkohole regionalne. Sprawdź, co dokładnie się zmieni i jak możesz zyskać jako producent! 👇
Czym są unijne systemy jakości żywności? 🔍
Unia Europejska od 1992 roku chroni regionalne i lokalne produkty za pomocą tzw. systemów jakości. Ich celem jest nie tylko ochrona konsumentów przed podróbkami, ale przede wszystkim wsparcie tradycyjnych metod wytwarzania i lokalnych producentów.
W ramach systemów jakości wyróżniamy:
- Chronione nazwy pochodzenia (ChNP) – produkt musi pochodzić z konkretnego regionu i być tam wytwarzany przy użyciu lokalnych surowców.
- Chronione oznaczenia geograficzne (ChOG) – wystarczy, że tylko jedna z faz (np. przetwarzanie) odbywa się w określonym regionie.
- Oznaczenia napojów spirytusowych (OG) – analogicznie chronią wyjątkowość alkoholi regionalnych.
- Gwarantowana Tradycyjna Specjalność (GTS) – nie odnosi się do miejsca pochodzenia, lecz do metody produkcji.
- Dodatkowe oznaczenia jak „produkt górski” czy logo regionów najbardziej oddalonych (np. Gujana Francuska, Wyspy Kanaryjskie).
Te oznaczenia to prawa własności intelektualnej, podobnie jak znaki towarowe – chronią renomę i wartość produktów.
Jakie produkty mogą być objęte oznaczeniami geograficznymi? 🧩
System dotyczy trzech głównych kategorii:
- produktów rolnych i żywności,
- win,
- napojów spirytusowych.
Warto dodać, że ochrona przysługuje nie tylko produktom z UE – również producenci spoza Unii mogą uzyskać oznaczenie, o ile spełnią odpowiednie warunki.
Korzyści dla producentów z rejestracji oznaczenia 📈
Zarejestrowanie oznaczenia geograficznego przynosi konkretne korzyści:
- Ochrona nazwy i renomy przed podrabianiem,
- Wyższe dochody dzięki możliwości sprzedaży produktów premium,
- Wsparcie marketingowe od lokalnych i krajowych instytucji,
- Promocja eksportowa – produkty z ChNP/ChOG łatwiej wchodzą na rynki zagraniczne,
- Zachowanie tradycyjnych metod i dziedzictwa kulturowego.
🧑🌾 Przykład praktyczny: Rolnicze Stowarzyszenie „Smaki Żuław” zarejestrowało ser „Żuławiak ChNP”. Dzięki temu mogło wykluczyć z rynku producentów podrabiających nazwę oraz uzyskać wsparcie ze środków unijnych na promocję.
Nowe przepisy w pigułce ⚠️
Rozporządzenie 2024/1143 wprowadza szereg nowości:
🔄 Uproszczona procedura rejestracji
- Krótszy czas oczekiwania między złożeniem wniosku a rejestracją.
- Mniej biurokracji – bardziej „przyjazne” formularze.
🌐 Lepsza ochrona online – blokowanie geograficzne
- Ochrona oznaczeń również w nazwach domen internetowych.
- EUIPO (Urząd UE ds. Własności Intelektualnej) stworzy specjalny system ostrzeżeń i informacji o nielegalnych domenach.
🧑🌾 Silniejsze grupy producentów
- Państwa członkowskie mogą uznawać tzw. uznane grupy producentów, które:
- reprezentują członków w sprawach praw własności intelektualnej,
- uczestniczą w kontrolach rynku,
- współdecydują o polityce zarządzania nazwą.
🌿 Zrównoważony rozwój jako obowiązek
- Grupy mogą ustalać wyższe standardy środowiskowe niż te wymagane przepisami.
- Wspieranie praktyk rolnictwa regeneratywnego i niskoemisyjnego.
🧃 Składniki z oznaczeniem – nowe obowiązki
- Jeżeli składnik danego produktu ma własne oznaczenie (np. „kiełbasa z jałowcem z ChNP jałowcem Podhalańskim”), producent musi wskazać jego udział procentowy i powiadomić grupę właściciela oznaczenia.
Od kiedy obowiązują nowe przepisy? 📅
Nowe rozporządzenie wchodzi w życie 13 maja 2024 r., z wyjątkami:
- Przepisy dotyczące rejestracji krajowej i kontroli produktu w UE zaczynają obowiązywać od 1 stycznia 2025 r. (art. 10 ust. 4 i 5, art. 39 ust. 1, art. 45).
Podsumowanie i wskazówki dla producentów 💡
✅ Jeśli jesteś producentem lokalnych specjałów – warto rozważyć rejestrację oznaczenia geograficznego.
✅ Grupy producentów zyskują nowe możliwości – warto się zrzeszać i ubiegać o status „uznanej grupy”.
✅ Pamiętaj o nowych obowiązkach w przypadku użycia składników z oznaczeniem – niezgłoszenie ich może skutkować sankcjami.
✅ Ochrona online to potężne narzędzie – możesz zwalczać nielegalne użycie nazwy swojej marki także w sieci.
Podstawa prawna 📚
- art. 10 ust. 4 i 5, art. 39 ust. 1, art. 45 – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1143 z dnia 11 kwietnia 2024 r. w sprawie oznaczeń geograficznych w odniesieniu do wina, napojów spirytusowych i produktów rolnych oraz gwarantowanych tradycyjnych specjalności i określeń jakościowych stosowanych fakultatywnie w odniesieniu do produktów rolnych
Tematy porad zawartych w poradniku 🔖
- rejestracja oznaczenia geograficznego 2025
- ochrona ChNP i ChOG w internecie
- grupy producentów i ich prawa UE
- nowe przepisy o produktach regionalnych UE
- oznaczenia jakości produktów rolnych