Cyfrowa gospodarka coraz mocniej opiera się na danych. Wraz z wejściem w życie Data Act (DA), użytkownicy zyskali nowe prawa dotyczące dostępu do informacji generowanych nie tylko przez same urządzenia, ale również przez powiązane z nimi usługi. Jednym z kluczowych pojęć, które wprowadza ustawa, są właśnie „dane z usługi powiązanej”. Warto zrozumieć, czym one są, jakie przykłady obejmują i dlaczego są tak istotne w relacjach między przedsiębiorcami, konsumentami a dostawcami usług cyfrowych.
Czym są dane z usługi powiązanej?
Zgodnie z art. 2 pkt 16 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2854 z dnia 13 grudnia 2023 r. w sprawie harmonizacji przepisów dotyczących sprawiedliwego dostępu do danych i korzystania z nich (Data Act):
„dane z usługi powiązanej” oznaczają dane cyfrowe, które odwzorowują czynności lub zdarzenia z udziałem użytkownika związane z produktem skomunikowanym i które powstają podczas świadczenia usługi powiązanej przez jej dostawcę.
W praktyce oznacza to, że dane z usługi powiązanej pochodzą z oprogramowania współpracującego z urządzeniem, a nie bezpośrednio z jego fizycznych czujników czy systemu operacyjnego. Mogą powstawać w wyniku świadomego działania użytkownika (np. zmiana ustawień w aplikacji), ale także „w tle”, bez jego wiedzy – np. w postaci automatycznych logów czy raportów błędów.
Różnica między danymi z produktu a danymi z usługi powiązanej
- Dane z produktu → generowane są przez sam sprzęt (czujniki, firmware, system operacyjny).
- Dane z usługi powiązanej → powstają w warstwie programowej, czyli w aplikacjach i systemach współdziałających z urządzeniem.
Oba typy danych często się uzupełniają, ale to dane z usług powiązanych są coraz częściej jedynym źródłem informacji dla użytkownika – zwłaszcza w rozwiązaniach opartych na chmurze.
Praktyczne przykłady danych z usługi powiązanej
Dane z usługi powiązanej mogą obejmować m.in.:
- 📌 historię interakcji użytkownika z aplikacją (np. zmiany trybu pracy klimatyzacji z poziomu telefonu),
- 📌 logi zdarzeń – np. automatyczne zgłoszenie awarii w systemie serwisowym,
- 📌 dane sesyjne – czas połączenia z usługą, sposób korzystania z interfejsu,
- 📌 zanonimizowane wzorce użytkowania – np. analiza częstotliwości włączania funkcji,
- 📌 dane wynikowe generowane przez usługę – np. raport zużycia energii przygotowany przez aplikację na podstawie danych z urządzenia.
Przykład 1 – inteligentny ekspres do kawy
Pani Marta korzysta z ekspresu do kawy sterowanego aplikacją mobilną. Dane o temperaturze wody i ciśnieniu generuje samo urządzenie (dane z produktu). Natomiast aplikacja zapisuje historię wyboru napojów, godziny parzenia kawy oraz preferencje smakowe – są to dane z usługi powiązanej.
Przykład 2 – flota pojazdów w firmie transportowej
Firma transportowa „Trans-Logix” zarządza flotą 50 ciężarówek. Same pojazdy rejestrują przebieg i parametry pracy silnika (dane z produktu). Natomiast system informatyczny do zarządzania flotą gromadzi informacje o trasach, czasie pracy kierowców i zużyciu paliwa – to już dane z usługi powiązanej.
W obu przypadkach dane te są niezwykle cenne dla użytkownika, ponieważ pozwalają zoptymalizować koszty, poprawić bezpieczeństwo i planować działania.
Znaczenie prawne i regulacyjne
Najważniejszy aspekt regulacyjny polega na tym, że dane z usługi powiązanej podlegają takim samym zasadom udostępniania jak dane z produktu. Oznacza to, że użytkownik ma prawo:
✔ pobierać je i przechowywać,
✔ analizować we własnym zakresie,
✔ przekazywać stronom trzecim (np. serwisowi, doradcy),
✔ przenosić do innych usług.
Nie ma przy tym znaczenia, czy dane zostały zarejestrowane świadomie, czy też powstały automatycznie – obie kategorie są objęte prawem użytkownika.
Kluczowe wnioski dla przedsiębiorców i konsumentów
- Producent czy dostawca usługi nie może ograniczać dostępu do danych z usługi powiązanej.
- Użytkownicy powinni wiedzieć, jakie dane są gromadzone i gdzie są przechowywane (lokalnie czy w chmurze).
- Dostęp do danych to realna przewaga konkurencyjna – np. dla firm transportowych czy zakładów produkcyjnych, które dzięki analizie mogą obniżać koszty.
- Warto sprawdzać umowy i regulaminy usług cyfrowych, aby upewnić się, że prawa wynikające z Data Act są respektowane.
Podstawa prawna
- art. 2 pkt 16 – rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2854 z dnia 13 grudnia 2023 r. w sprawie harmonizacji przepisów dotyczących sprawiedliwego dostępu do danych i korzystania z nich (Data Act).
Tematy porad zawartych w poradniku
- dane z usługi powiązanej
- prawa użytkownika Data Act
- dostęp do danych cyfrowych 2025
- dane z produktu a dane z usługi