Nowoczesne urządzenia coraz częściej nie działają samodzielnie – aby w pełni wykorzystać ich potencjał, potrzebują specjalnych aplikacji, systemów czy oprogramowania. Właśnie takie rozwiązania prawodawca unijny określa mianem usług powiązanych. Zrozumienie tej definicji ma ogromne znaczenie nie tylko dla konsumentów, ale również dla przedsiębiorców – zarówno producentów, jak i dostawców usług cyfrowych.
Poniżej znajdziesz wyjaśnienie, czym dokładnie jest usługa powiązana, jakie ma znaczenie praktyczne i jakie konsekwencje wynikają z przepisów rozporządzenia Data Act (DA).
Czym jest usługa powiązana według Data Act?
Zgodnie z art. 2 pkt 6 Data Act, usługa powiązana to:
„usługa cyfrowa, w tym oprogramowanie, która – wyłączając usługi łączności elektronicznej – jest zintegrowana z produktem skomunikowanym w taki sposób, że jej brak uniemożliwia temu produktowi wykonanie co najmniej jednej z jego funkcji, lub która zostaje z nim powiązana później przez producenta bądź osobę trzecią w celu dodania, aktualizacji lub zmodyfikowania jego funkcjonalności”.
Innymi słowy, chodzi o takie usługi cyfrowe, bez których dany sprzęt nie mógłby w pełni działać albo które rozszerzają jego możliwości po czasie.
📌 Motyw 17 preambuły Data Act dodatkowo wyjaśnia, że usługi powiązane:
- wymieniają dane z produktem skomunikowanym,
- mają bezpośredni wpływ na jego działanie,
- przesyłają polecenia zmieniające reakcję, konfigurację czy wydajność urządzenia.
Przykłady usług powiązanych
Aby łatwiej zrozumieć definicję, spójrzmy na praktyczne sytuacje:
- Przykład 1 – robot sprzątający
Pani Katarzyna kupiła robota odkurzającego, który wymaga aplikacji mobilnej do ustawiania harmonogramu sprzątania i sterowania w czasie rzeczywistym. Bez tej aplikacji robot działałby tylko w trybie ręcznym. Aplikacja jest więc usługą powiązaną, bo umożliwia korzystanie z jednej z kluczowych funkcji urządzenia. - Przykład 2 – samochód elektryczny
Pan Marek leasinguje samochód elektryczny, którego producent udostępnia system aktualizacji „over-the-air”. Dzięki niemu pojazd może otrzymać nową wersję oprogramowania, poprawiającą zasięg baterii i bezpieczeństwo jazdy. Aktualizacja stanowi usługę powiązaną, bo zmienia i ulepsza funkcjonalność auta.
Co NIE jest usługą powiązaną?
Nie każda usługa oferowana w związku z produktem podlega tej definicji. Zgodnie z Data Act usługami powiązanymi nie są m.in.:
- usługi konsultacyjne (np. doradztwo techniczne),
- rutynowa konserwacja,
- analizy finansowe,
- infrastruktura zasilająca (np. energia elektryczna),
- sama usługa łączności elektronicznej (np. sieć GSM, wi-fi).
⚠️ Kluczowe jest to, czy usługa faktycznie wpływa na działanie urządzenia i komunikuje się z nim w czasie rzeczywistym.
Obowiązki producentów i prawa użytkowników
Rozporządzenie Data Act przewiduje, że:
- jeśli producent reklamuje produkt jako współpracujący z określoną usługą, użytkownik ma prawo oczekiwać dostępu do tej usługi,
- dane generowane przez usługę powiązaną podlegają takim samym obowiązkom udostępniania, jak dane wytwarzane przez sam produkt.
Przykładowo, nawet jeśli inteligentna waga nie zapisuje wyników w swojej pamięci, ale współpracująca aplikacja gromadzi historię pomiarów użytkownika – dane te również muszą być udostępniane użytkownikowi zgodnie z rozdziałem II Data Act.
Dlaczego definicja usług powiązanych jest tak ważna?
Dzięki niej:
- konsumenci mogą dochodzić prawa do pełnej funkcjonalności urządzeń,
- przedsiębiorcy muszą transparentnie informować o usługach cyfrowych,
- dostawcy oprogramowania nie mogą blokować użytkownikom dostępu do danych tylko dlatego, że są one generowane „poza sprzętem”.
Podsumowanie
👉 Usługa powiązana to nie każda aplikacja czy wsparcie techniczne – musi istnieć ścisły związek z funkcjonowaniem urządzenia.
👉 Brak tej usługi oznacza brak kluczowej funkcji produktu albo brak możliwości jego aktualizacji/rozszerzenia.
👉 Dane tworzone przez usługę powiązaną podlegają tym samym zasadom udostępniania co dane produktu.
👉 Producent nie może reklamować produktu jako „inteligentnego” bez zapewnienia użytkownikowi realnego dostępu do niezbędnych usług cyfrowych.
Podstawa prawna
- art. 2 pkt 6 – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2854 z dnia 13 grudnia 2023 r. w sprawie harmonizacji przepisów dotyczących sprawiedliwego dostępu do danych i korzystania z nich (Data Act)
- motyw 17 preambuły – Rozporządzenie (UE) 2023/2854 (Data Act)
Tematy porad zawartych w poradniku
- usługa powiązana Data Act
- obowiązki producentów urządzeń 2025
- dostęp do danych z usług cyfrowych
- prawa użytkowników produktów skomunikowanych