Uchwała o przekształceniu spółki, także osobowej, może zostać zaskarżona – co jest rozwiązaniem wyjątkowym, bo w spółkach osobowych co do zasady nie przewiduje się instytucji zaskarżania uchwał. Art. 567 k.s.h. pozwala na uchylenie uchwały lub stwierdzenie jej nieważności.
Do takich uchwał stosuje się odpowiednio przepisy art. 422–427 k.s.h., dotyczące zaskarżania uchwał spółki akcyjnej – z ewentualnymi modyfikacjami wynikającymi z formy spółki. Oznacza to, że zarówno spółka jawna, jak i komandytowo-akcyjna podlegają tym samym zasadom procedury, co spółka akcyjna.
Podstawy uchylenia lub stwierdzenia nieważności uchwały
Uchylenie uchwały (art. 422 k.s.h. stosowany odpowiednio)
Możliwe, jeśli uchwała:
- jest sprzeczna z umową/statutem spółki lub dobrymi obyczajami,
- jednocześnie godzi w interes spółki lub ma na celu pokrzywdzenie wspólnika.
Przykład naruszenia formalnego:
- głosowanie jawne, mimo że wspólnik złożył wniosek o głosowanie tajne,
- brak spełnienia warunków określonych w umowie dla przekształcenia (np. określone quorum lub rodzaj większości),
- zapis umowy wykluczający przekształcenie, a mimo to podjęto uchwałę.
Dobre obyczaje – nie mają definicji ustawowej. W orzecznictwie przyjmuje się, że chodzi o standard uczciwości kupieckiej w obrocie gospodarczym, z uwzględnieniem efektywnego funkcjonowania spółki i poszanowania interesów wspólników.
Stwierdzenie nieważności uchwały (art. 425 k.s.h. stosowany odpowiednio)
Nieważność dotyczy uchwał sprzecznych z ustawą, np.:
- uchwała podjęta bez zachowania wymaganej formy,
- uchwała sprzeczna z przepisami k.s.h. dotyczącymi procedury przekształcenia.
Ograniczenia w zarzutach wobec uchwały przekształceniowej
Art. 567 § 2 k.s.h. wyłącza możliwość zaskarżenia uchwały wyłącznie z powodu zastrzeżeń do rzetelności wyceny bilansowej udziałów/akcji spółki przekształconej.
Nie można również powołać się na pokrzywdzenie, jeśli zmiana formy prawnej powoduje utratę prawa prowadzenia spraw spółki osobowej, a wspólnik nie został powołany do organów spółki przekształconej.
Ryzyko nadużyć wobec wspólników mniejszościowych
W literaturze wskazuje się na brak w przepisach dotyczących spółek osobowych mechanizmów ochronnych znanych ze spółek kapitałowych (art. 576¹, 579 k.s.h.).
Uchwała narzucająca wspólnikowi nadzwyczajne obowiązki lub istotnie ograniczająca jego prawa może być sprzeczna z art. 3 k.s.h. i art. 353¹ k.c. w zw. z art. 2 k.s.h.
Kto może zaskarżyć uchwałę?
Legitymację czynną mają m.in.:
- wspólnicy, którzy głosowali przeciwko uchwale i zażądali zaprotokołowania sprzeciwu (art. 422 § 2 pkt 2 k.s.h.) w protokole notarialnym (art. 562 § 2 k.s.h.),
- w spółce partnerskiej – wspólnicy lub zarząd (jeżeli został ustanowiony),
- w spółce komandytowo-akcyjnej – rada nadzorcza (jeśli istnieje) oraz zastawnik akcji, jeśli w umowie ustanowienia zastawu przyznano mu prawo głosu i wpisano to w księdze akcyjnej (art. 340 § 1 k.s.h.).
Kto jest pozwanym?
Legitymację bierną ma spółka przekształcona, reprezentowana przez zarząd (lub radę dyrektorów w PSA).
Terminy na wniesienie powództwa
Art. 567 § 3 k.s.h.:
- 1 miesiąc od otrzymania informacji o uchwale,
- nie później niż 3 miesiące od jej podjęcia.
To terminy krótsze niż przy innych uchwałach w spółkach kapitałowych.
Wpływ zaskarżenia na postępowanie rejestrowe
Art. 423 k.s.h. stosowany odpowiednio:
- samo zaskarżenie nie wstrzymuje postępowania rejestrowego,
- sąd rejestrowy może zawiesić postępowanie po przeprowadzeniu posiedzenia jawnego,
- jeśli uchwała została już wpisana do KRS, a sąd ją uchyli, sąd rejestrowy z urzędu wykreśla wpis.
Zabezpieczenie powództwa
Sąd może zawiesić postępowanie rejestrowe w ramach zabezpieczenia powództwa (potwierdzone m.in. w postanowieniu SA we Wrocławiu z 19.01.2012 r., I ACz 45/12).
Sankcje za bezzasadne powództwo
Jeżeli powództwo jest oczywiście bezzasadne, sąd – na wniosek spółki – może zasądzić od powoda kwotę do 10-krotności kosztów sądowych i wynagrodzenia adwokata/radcy prawnego.
Możliwe jest także odszkodowanie na zasadach ogólnych.
Skutki prawomocnego wyroku
Zgodnie z art. 427 § 1 k.s.h. stosowanym odpowiednio:
- Prawomocny wyrok uchylający lub stwierdzający nieważność uchwały wiąże w relacjach:
- między spółką a wszystkimi wspólnikami,
- między spółką a członkami jej organów (np. partnerami i zarządem spółki partnerskiej, wspólnikami i radą nadzorczą w S.K.A.).
- Rozszerzona prawomocność oznacza, że inny wspólnik nie może ponownie wnieść powództwa dotyczącego tej samej uchwały.
- W praktyce, przy krótkich terminach na zaskarżenie uchwały o przekształceniu, ten zakaz ma niewielkie znaczenie.
Ochrona osób trzecich działających w dobrej wierze
Art. 427 § 2 k.s.h. stosowany odpowiednio:
- Jeżeli ważność czynności spółki zależy od uchwały o przekształceniu, to jej uchylenie lub stwierdzenie nieważności nie wpływa na skuteczność czynności wobec osób trzecich, które działały w dobrej wierze.
- Chroni to np. kontrahentów, którzy zawarli umowę z przekształconą spółką, nie wiedząc o sporze sądowym dotyczącym uchwały.
Obowiązek zgłoszenia wyroku do KRS
- Prawomocny wyrok uchylający lub stwierdzający nieważność uchwały o przekształceniu musi zostać zgłoszony do sądu rejestrowego w terminie 7 dni.
- Brak zgłoszenia może powodować rozbieżności między stanem faktycznym a wpisem w rejestrze.
Przykład 1 – uchylenie uchwały z powodu naruszenia dobrych obyczajów
W spółce komandytowej „Alfa” większościowi wspólnicy przegłosowali przekształcenie w spółkę z o.o., przy okazji wprowadzając w uchwale postanowienie, które drastycznie ograniczało prawo mniejszościowego wspólnika do udziału w zysku przez kolejne 3 lata. Sąd uznał, że takie działanie narusza dobre obyczaje i ma na celu pokrzywdzenie wspólnika, uchylając uchwałę.
Przykład 2 – oczywiście bezzasadne powództwo
W spółce jawnej „Beta” jeden z wspólników zaskarżył uchwałę o przekształceniu w S.A., twierdząc, że nie podoba mu się lokalizacja nowej siedziby, mimo że formalnie spełniono wszystkie wymogi procedury. Sąd oddalił powództwo jako oczywiście bezzasadne i zasądził od powoda równowartość 10-krotności kosztów sądowych.
Przykład 3 – ochrona osób trzecich
Spółka „Gamma” zawarła umowę kredytową dzień po przekształceniu w spółkę z o.o. Uchwała o przekształceniu została później uchylona, ale bank – jako strona działająca w dobrej wierze – zachował pełną ochronę i umowa kredytowa pozostała ważna.
Kluczowe wnioski
- Uchwałę o przekształceniu można zaskarżyć zarówno ze względów merytorycznych, jak i formalnych.
- Terminy na wniesienie powództwa są krótkie – maksymalnie 3 miesiące od podjęcia uchwały.
- Ochrona osób trzecich działa nawet po uchyleniu uchwały, jeśli działały one w dobrej wierze.
- Sąd może nałożyć wysokie sankcje finansowe na powoda, jeśli powództwo było oczywiście bezzasadne.
- Prawomocny wyrok trzeba zgłosić do KRS w ciągu tygodnia.
Podstawa prawna
- art. 3, art. 2, art. 422–427, art. 562 § 2, art. 567, art. 576¹, art. 579 – ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych,
- art. 353¹ – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.
Tematy porad zawartych w poradniku
- zaskarżenie uchwały o przekształceniu spółki
- terminy i procedura uchylenia uchwały
- ochrona wspólników mniejszościowych
- sankcje za bezzasadne powództwo
- skutki wyroku dla osób trzecich
Przydatne linki: