Wielu przedsiębiorców sądzi, że niewypłacalność automatycznie oznacza brak możliwości przekształcenia spółki. W praktyce przepisy są jednak bardziej precyzyjne. Kodeks spółek handlowych (k.s.h.) przewiduje jeden wyraźny przypadek, w którym przekształcenie jest niemożliwe – ogłoszenie upadłości spółki. Warto więc wiedzieć, czym różni się sama niewypłacalność od formalnego ogłoszenia upadłości, a także czy postępowanie restrukturyzacyjne rzeczywiście blokuje możliwość przekształcenia.
Kiedy zakaz przekształcenia spółki obowiązuje?
Zgodnie z art. 551 § 4 k.s.h., przekształcenie spółki nie jest dopuszczalne, jeżeli została ogłoszona jej upadłość. Kluczowe jest tu słowo „ogłoszona” – oznacza to, że zakaz powstaje z chwilą wydania przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości.
📌 Ważne: Sam fakt niewypłacalności – czyli braku możliwości regulowania wymagalnych zobowiązań – nie jest jeszcze równoznaczny z zakazem przekształcenia. Podobnie, jeśli wniosek o ogłoszenie upadłości został oddalony, zwrócony lub jest w toku rozpoznania, spółka wciąż może się przekształcić.
Czym jest niewypłacalność według prawa?
Zgodnie z art. 11 ust. 1–2 ustawy – Prawo upadłościowe:
„Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że utrata zdolności ma charakter trwały, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań przekracza trzy miesiące.
Dłużnik będący osobą prawną lub jednostką organizacyjną (…) jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający 24 miesiące.”
W praktyce więc spółka może być niewypłacalna przez wiele miesięcy, ale dopiero postanowienie sądu o ogłoszeniu upadłości zamyka drogę do przekształcenia.
Czy zakaz jest bezwzględny?
Nie. Zakaz przekształcenia ustaje, jeśli postępowanie upadłościowe zostanie umorzone. Może się tak stać np. wtedy, gdy wierzyciele nie wpłacą w terminie zaliczki na koszty postępowania, a spółka nie ma środków na ich pokrycie. W takiej sytuacji formalnie nie ma już przeszkód prawnych, aby rozpocząć procedurę przekształcenia.
A co z postępowaniem restrukturyzacyjnym?
Postępowanie restrukturyzacyjne to zupełnie inna procedura niż upadłość. Obecnie ustawa – Prawo restrukturyzacyjne przewiduje cztery jego rodzaje:
- Postępowanie o zatwierdzenie układu,
- Przyspieszone postępowanie układowe,
- Postępowanie układowe,
- Postępowanie sanacyjne.
Co istotne, żadne z tych postępowań nie wyłącza możliwości przekształcenia spółki. Nawet w postępowaniu sanacyjnym – gdzie zarząd nad przedsiębiorstwem przejmuje zarządca – przepisy k.s.h. nie wprowadzają zakazu.
Ograniczenia mogą wynikać jedynie z praktycznych trudności (np. konieczności uzyskania zgody zarządcy lub sądu restrukturyzacyjnego na czynności przekraczające zwykły zarząd), ale nie z samej litery prawa.
Przykład 1 – upadłość uniemożliwia przekształcenie
Spółka „TechNova” sp. z o.o. z Warszawy od wielu miesięcy nie płaci dostawcom. Jeden z wierzycieli składa do sądu wniosek o ogłoszenie upadłości. Sąd, po przeprowadzeniu postępowania, wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości15 maja 2025 r. Od tej daty spółka nie może rozpocząć procedury przekształcenia w spółkę komandytową. Dopiero ewentualne umorzenie postępowania przywróciłoby taką możliwość.
Przykład 2 – restrukturyzacja a przekształcenie
Spółka „EkoBud” sp. z o.o. z Gdańska ma kłopoty z płynnością, ale zamiast upadłości, 10 czerwca 2025 r. sąd otwiera wobec niej postępowanie sanacyjne. Zarząd zostaje odsunięty, a przedsiębiorstwem zarządza wyznaczony zarządca. Pomimo tego – jeśli w planie restrukturyzacyjnym przewidziane jest przekształcenie, a sąd i zarządca wyrażą zgodę – procedura może być legalnie przeprowadzona.
Podsumowanie – kluczowe wnioski
- Zakaz przekształcenia spółki wynika wyłącznie z ogłoszenia jej upadłości, a nie z samej niewypłacalności.
- Postępowanie restrukturyzacyjne (w tym sanacyjne) nie blokuje możliwości przekształcenia.
- Zakaz przestaje obowiązywać po umorzeniu postępowania upadłościowego.
- W praktyce, nawet jeśli prawo dopuszcza przekształcenie, może ono być trudne do przeprowadzenia z uwagi na sytuację finansową czy konieczność uzyskania zgód organów postępowania.
Podstawa prawna
- art. 551 § 4 – ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych
- art. 11 ust. 1–2, art. 543 – ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe
- ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne
Tematy porad zawartych w poradniku
- przekształcenie spółki a upadłość
- restrukturyzacja a możliwość przekształcenia
- niewypłacalność a postępowanie sądowe
Przydatne linki do urzędowych źródeł informacji: