Zrozumienie procedury ustalania majątku dłużnika jest kluczowe zarówno dla wierzycieli, jak i samych dłużników. To od efektywności tych działań często zależy skuteczność egzekucji. W ostatnich latach przepisy w tym zakresie istotnie się zmieniły – dlatego warto poznać aktualne reguły i praktyczne zasady, które obowiązują komorników oraz wierzycieli w trakcie prowadzenia postępowania egzekucyjnego.
Na czym polega ustalanie majątku dłużnika przez komornika?
Zasadniczo, komornik rozpoczyna ustalanie majątku dłużnika już w momencie wszczęcia egzekucji. Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, jeśli wierzyciel nie wskaże składników majątku dłużnika pozwalających na zaspokojenie roszczenia, komornik samodzielnie ustala majątek dłużnika w oparciu o:
- informacje znane mu z innych prowadzonych przez siebie postępowań,
- publicznie dostępne źródła informacji,
- rejestry elektroniczne (np. Centralna Baza Danych Ksiąg Wieczystych, Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców, dane z ZUS).
Następnie komornik wzywa dłużnika do złożenia wykazu majątku, co stanowi odrębny obowiązek procesowy. W praktyce oznacza to, że nawet gdy wierzyciel nie poda żadnych składników majątku, egzekucja nie stoi w miejscu – komornik ma obowiązek podjąć samodzielne czynności.
Czym różni się ustalanie majątku od poszukiwania majątku dłużnika?
Warto rozróżnić dwie procedury:
- Ustalanie majątku dłużnika (art. 801 § 1 k.p.c.)
- Komornik sprawdza dostępne mu źródła informacji i rejestry, aby określić, jaki majątek posiada dłużnik.
- Obejmuje to wyłącznie dane, które komornik już posiada lub może uzyskać samodzielnie, bez dodatkowego zlecenia od wierzyciela.
- Poszukiwanie majątku dłużnika (art. 8012 k.p.c.)
- To rozszerzone działania, podejmowane na zlecenie wierzyciela, które mogą wiązać się z dodatkowymi kosztami i mają miejsce wtedy, gdy standardowe ustalanie majątku nie przynosi efektów.
- Komornik ma prawo podejmować szczególne czynności, wykraczające poza zwykłe sprawdzenie rejestrów.
Zmiana przepisów w 2018 roku miała na celu ograniczenie przypadków nadużywania instytucji poszukiwania majątku przez wierzycieli wyłącznie w celu szykanowania dłużnika.
Praktyka: Jakie czynności podejmuje komornik?
Komornik, rozpoczynając egzekucję, nie czeka na wniosek wierzyciela o podjęcie czynności – samodzielnie sprawdza wszelkie dostępne rejestry i ewidencje. Jeżeli nie odnajdzie majątku pozwalającego nawet na pokrycie kosztów egzekucji, wzywa dłużnika do złożenia wykazu majątku.
Przykład 1
Sprawa Pani Alicji z Wrocławia
Pani Alicja prowadziła jednoosobową działalność gospodarczą i popadła w zadłużenie wobec firmy leasingowej. Wierzyciel skierował sprawę do komornika, nie wskazując konkretnego majątku. Komornik samodzielnie sprawdził centralne rejestry, w tym ewidencję pojazdów oraz bazy nieruchomości. Okazało się, że Pani Alicja nie posiada zarejestrowanych pojazdów ani nieruchomości. Komornik wezwał więc dłużniczkę do złożenia wykazu majątku – ta podała, że posiada jeszcze kilka wartościowych ruchomości (sprzęt elektroniczny), które następnie zostały zajęte.
Przykład 2
Sprawa Pana Marka z Gdańska
Pan Marek miał kilka zaległych zobowiązań alimentacyjnych. Komornik, korzystając z dostępnych rejestrów, ustalił, że jest on współwłaścicielem samochodu oraz posiada środki na koncie bankowym. Po zajęciu tych składników majątku nie udało się jednak uzyskać pełnej kwoty roszczenia. W takiej sytuacji wierzyciel złożył wniosek o poszukiwanie majątku dłużnika. Komornik rozpoczął wtedy pogłębione działania, w tym skierował zapytania do innych instytucji i uzyskał informację o umowie zlecenia zawartej przez Pana Marka w jednej z firm ochroniarskich.
Ograniczenia w uprawnieniach wierzyciela i ochrona dłużnika przed szykaną
Nowelizacja przepisów miała ograniczyć sytuacje, w których wierzyciel kieruje nadmierną liczbę wniosków lub żądań dotyczących czynności egzekucyjnych wyłącznie po to, aby utrudnić życie dłużnikowi. Komornik może zobowiązać wierzyciela do uzasadnienia takiego wniosku – pod rygorem obciążenia go kosztami bezskutecznych czynności.
⚠️ Jeżeli w świetle okoliczności sprawy jest wysoce prawdopodobne, że wniosek nie przyczyni się do efektywności egzekucji, komornik taki wniosek oddali. Ma to zabezpieczać interesy dłużnika i chronić go przed nadużyciami.
Wykaz majątku i wyjawienie majątku – czym się różnią?
- Wykaz majątku składany przed komornikiem obejmuje tylko te składniki, które mogą być realnie przedmiotem egzekucji.
- Wyjawienie majątku przed sądem dotyczy całego majątku dłużnika – nawet jeśli część z niego nie może zostać zajęta.
Warto podkreślić, że w pierwszej kolejności dłużnik składa wykaz majątku przed komornikiem. Dopiero w wyjątkowych przypadkach sprawa może trafić do sądu w celu wyjawienia majątku.
Odpowiedzialność komornika i zakres informacji
Komornik może korzystać tylko z tych danych, które uzyskał w prowadzonych przez siebie postępowaniach lub z publicznych rejestrów. Nie może żądać informacji od innych komorników, ze względu na obowiązek zachowania tajemnicy postępowania.
Dane zebrane przez komornika mogą pochodzić z:
- własnych postępowań egzekucyjnych,
- elektronicznych rejestrów i ewidencji (np. CEPIK, ZUS, księgi wieczyste),
- informacji uzyskanych od dłużnika.
Kluczowe wskazówki dla wierzycieli i dłużników
Dla wierzycieli:
- Jeśli nie znasz majątku dłużnika – nie szkodzi, komornik i tak podejmie czynności z urzędu.
- Wniosek o poszukiwanie majątku warto składać dopiero po wyczerpaniu podstawowych czynności.
- Unikaj składania wniosków wyłącznie dla „szykanowania” dłużnika – możesz zostać obciążony kosztami.
Dla dłużników:
- Zignorowanie wezwania komornika do złożenia wykazu majątku może skończyć się zastosowaniem środków przymusu (np. grzywny).
- Komornik nie może ujawniać Twoich danych innym komornikom lub osobom trzecim.
- Składając wykaz majątku, podawaj rzetelne informacje – zatajenie majątku grozi odpowiedzialnością karną.
Podsumowanie – najważniejsze zasady
- Komornik ma obowiązek samodzielnie ustalać majątek dłużnika już na początku egzekucji.
- Poszukiwanie majątku to szczególna procedura – wymaga dodatkowego wniosku i jest stosowana, gdy standardowe czynności nie przyniosą efektu.
- Zarówno wierzyciel, jak i dłużnik mają swoje prawa, ale też ograniczenia – przepisy chronią przed nadużyciami obu stron.
- Składanie nieuzasadnionych wniosków przez wierzyciela może skutkować kosztami.
- Tajemnica postępowania egzekucyjnego chroni dane dłużnika.
Podstawa prawna
- art. 801 § 1, 2, 3, 4, art. 8012, art. 827 § 1, art. 761 – Kodeks postępowania cywilnego
- art. 27 – Ustawa z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych
Tematy porad zawartych w poradniku
- ustalanie majątku dłużnika przez komornika
- poszukiwanie majątku dłużnika 2025
- prawa wierzyciela w egzekucji komorniczej
- wykaz majątku dłużnika postępowanie
Przydatne adresy urzędowe
- https://www.komornik.pl/ (Krajowa Rada Komornicza)
- https://www.gov.pl/web/rodzina/zadluzenie-alimentacyjne (Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – egzekucja alimentów)
- https://bazy.ms.gov.pl/ (Baza ksiąg wieczystych i innych rejestrów – Ministerstwo Sprawiedliwości)