Nieodpłatna renta pieniężna – mimo że kojarzy się z pomocą finansową – może wiązać się z obowiązkiem podatkowym. W szczególności chodzi tu o podatek od spadków i darowizn, który zgodnie z przepisami obejmuje również świadczenia powtarzające się, jak właśnie renta. Jednak sposób jej opodatkowania przez wiele lat budził wątpliwości. Czy należy płacić podatek z góry od całej wartości renty? A może wystarczy rozliczać się stopniowo, w miarę jej otrzymywania?
👉 W tym poradniku wyjaśniamy, jakie zasady obowiązują obecnie, co wynika z najnowszej uchwały NSA, oraz jakie skutki podatkowe grożą przy nieprawidłowym rozliczeniu. Przedstawiamy też praktyczne przykłady, które pomogą ci właściwie ocenić sytuację.
📌 Czym jest nieodpłatna renta i kiedy powstaje obowiązek podatkowy?
Nieodpłatna renta pieniężna to świadczenie okresowe, wypłacane regularnie (np. co miesiąc), które otrzymujemy bez ponoszenia kosztów lub ekwiwalentu, najczęściej na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn (upsd), nabycie przez osoby fizyczne nieodpłatnej renty podlega opodatkowaniu. W praktyce oznacza to, że już samo zawarcie umowy, z której wynika zobowiązanie do wypłaty takiej renty, może skutkować powstaniem obowiązku podatkowego.
🧩 Dwa podejścia do opodatkowania renty – które jest prawidłowe?
Pogląd 1: Opodatkowanie tylko poszczególnych rat (podejście korzystne)
To stanowisko opiera się na art. 12 upsd, który stanowi:
„Jeżeli przedmiotem nabycia jest prawo majątkowe polegające na obowiązku świadczeń powtarzających się na rzecz nabywcy, a wartość tego prawa nie może być ustalona w chwili powstania obowiązku podatkowego, podstawę opodatkowania ustala się w miarę wykonywania tych świadczeń.”
Oznacza to, że jeśli nie da się z góry ustalić wartości renty (np. bo nie wiadomo, jak długo będzie wypłacana), podatnik płaci podatek tylko od każdej kolejnej raty renty, którą faktycznie otrzyma.
To podejście zostało potwierdzone uchwałą NSA z 31 marca 2025 r. (III FPS 5/24), która jednoznacznie wskazuje, że umowa renty ma charakter losowy i nie można ustalić jej wartości z góry.
🧾 Korzyść dla podatnika: brak konieczności płacenia wysokiego podatku „z góry”; podatek jest rozłożony w czasie i zależy od rzeczywiście otrzymanych świadczeń.
Pogląd 2: Opodatkowanie całej wartości świadczeń z góry (podejście niekorzystne)
Drugie stanowisko wynika z art. 13 ust. 1 pkt 1 upsd, który stanowi:
„Jeżeli przedmiotem nabycia jest świadczenie powtarzające się, a jego wartość może być określona, podstawę opodatkowania stanowi wartość świadczenia rocznego, przemnożona przez liczbę lat, na które zostało ustanowione, nie więcej jednak niż przez 10 lat.”
W tym ujęciu, jeśli umowa renty została zawarta na czas określony (np. 5 lat) i jej wartość miesięczna jest znana (np. 1000 zł), to organ podatkowy może uznać, że da się z góry ustalić całkowitą wartość renty i naliczyć podatek od całej tej kwoty.
🧾 Skutek dla podatnika: konieczność uiszczenia podatku od całej kwoty świadczeń, nawet jeśli ich jeszcze nie otrzymał i nawet jeśli ich faktycznie nie otrzyma (np. w razie śmierci uprawnionego).
⚖ Aktualna linia orzecznicza – co rozstrzygnął NSA?
✅ Uchwała NSA z 31.03.2025 r. (III FPS 5/24)
To przełomowe orzeczenie rozstrzyga spór na korzyść podatników, potwierdzając, że w przypadku umowy renty:
- nie można z góry określić wartości świadczenia, bo ma ono charakter losowy,
- a więc stosuje się art. 12 upsd, co oznacza, że podatek należy płacić sukcesywnie – tylko od otrzymanych rat.
To oznacza koniec niepewności i jasną wykładnię korzystną dla osób otrzymujących rentę.
📘 Praktyczne przykłady – jak rozliczyć rentę w 2025 roku?
🧑⚖ Przykład 1: Renta dożywotnia, bez wskazania okresu
Pani Maria z Gdyni otrzymała od swojego kuzyna nieodpłatną rentę w wysokości 1 200 zł miesięcznie, wypłacaną dożywotnio.
🔍 Analiza: Ponieważ nie wiadomo, ile rat ostatecznie zostanie wypłaconych (renta trwa dożywotnio), nie można z góry określić jej wartości. Dlatego zastosowanie znajduje art. 12 upsd – Maria zapłaci podatek tylko od każdej otrzymanej raty, osobno.
🧾 Przykład 2: Renta ustanowiona na czas określony
Pan Dariusz z Rzeszowa podpisał umowę nieodpłatnej renty z byłym wspólnikiem – miał otrzymywać 800 zł miesięcznie przez 3 lata.
🔍 Analiza: Na pierwszy rzut oka dałoby się wyliczyć wartość renty: 800 zł × 12 miesięcy × 3 lata = 28 800 zł. Jednak zgodnie z uchwałą NSA z 2025 r., również w tym przypadku przyjmuje się, że renta ma charakter losowy i podlega opodatkowaniu jedynie w miarę wypłacania świadczeń.
⚠️ Uwaga: Organy podatkowe mogą próbować twierdzić inaczej, powołując się na wcześniejsze orzeczenia NSA. Dlatego warto w takim przypadku powołać się bezpośrednio na uchwałę NSA z 2025 r. i złożyć ewentualnie wniosek o interpretację indywidualną.
📎 Podsumowanie – jak nie popełnić błędu przy opodatkowaniu renty?
✅ Jeśli otrzymujesz nieodpłatną rentę (np. od członka rodziny), w zdecydowanej większości przypadków nie musisz płacić podatku „z góry”.
✅ Dzięki uchwale NSA z 2025 r. obowiązuje korzystna zasada opodatkowania w miarę otrzymywania świadczeń.
✅ Jeśli organ podatkowy twierdzi inaczej, powołaj się na uchwałę NSA z 31.03.2025 r., sygn. III FPS 5/24 – to wiążąca wykładnia prawa.
✅ Jeśli masz wątpliwości co do obowiązku podatkowego, warto rozważyć złożenie wniosku o interpretację indywidualną do Krajowej Informacji Skarbowej (KIS).
📜 Podstawa prawna
- art. 1 ust. 1 pkt 6, art. 12, art. 13 ust. 1 pkt 1 – Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2023 r. poz. 1776 ze zm.)
🧩 Tematy porad zawartych w poradniku
- opodatkowanie renty nieodpłatnej 2025
- podatek od darowizny renty
- renta jako świadczenie powtarzające się
- umowa renty a podatek od spadków
- renta dożywotnia a opodatkowanie