Kontrola podatkowa to jedna z najbardziej stresujących sytuacji dla każdego przedsiębiorcy. Kluczowe znaczenie ma w jej trakcie nie tylko prawidłowe przygotowanie dokumentacji, ale również przestrzeganie terminów – zwłaszcza terminu na wniesienie sprzeciwu wobec czynności kontrolnych. W poniższym poradniku wyjaśniam, jak prawidłowo obliczyć termin na sprzeciw, w jakich sytuacjach można żądać jego przywrócenia oraz co zrobić, by nie utracić swoich praw w toku kontroli.
Dlaczego znajomość terminu na sprzeciw w kontroli podatkowej jest tak ważna?
W realiach polskiego prawa przedsiębiorców, limity czasowe prowadzenia kontroli podatkowej są bardzo krótkie, a ich niedotrzymanie przez przedsiębiorcę może skutkować nieodwracalną utratą możliwości obrony swoich interesów. Organy podatkowe są zobowiązane do ścisłego przestrzegania terminów kontrolnych, ale również kontrolowany przedsiębiorca musi przestrzegać terminów na określone działania, w tym przede wszystkim na wniesienie sprzeciwu.
Brak reakcji w terminie albo spóźnione wniesienie sprzeciwu oznacza, że dalsze czynności kontrolne będą prowadzone bez możliwości ich wstrzymania – a często także bez możliwości podważenia prawidłowości działań organu. Znajomość zasad obliczania i przywracania terminów jest więc podstawową ochroną przed nadużyciami, pomyłkami czy zwykłą nieuwagą w toku kontroli.
Termin na wniesienie sprzeciwu wobec kontroli – jak go liczyć?
Kiedy zaczyna biec termin na sprzeciw?
Zgodnie z art. 59 ust. 4 ustawy Prawo przedsiębiorców:
„Sprzeciw wnosi się w terminie trzech dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli przez organ kontroli lub wystąpienia przesłanki do wniesienia sprzeciwu.”
Oznacza to, że przedsiębiorca ma tylko trzy dni robocze na złożenie sprzeciwu od momentu formalnego rozpoczęcia kontroli lub zaistnienia innej podstawy do wniesienia sprzeciwu (np. naruszenia przepisów przez organ).
Jak ustalić dzień wszczęcia kontroli?
- Standardowo kontrola podatkowa zostaje wszczęta z chwilą doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli oraz okazania legitymacji służbowej (art. 284 § 1 Ordynacji podatkowej).
- Jeśli przedsiębiorca lub jego pełnomocnik nie stawi się w wyznaczonym terminie (art. 284 § 3 Ordynacji podatkowej), kontrola uznaje się za wszczętą w dniu upływu tego terminu.
Uwaga: Termin na wniesienie sprzeciwu liczony jest zawsze od następnego dnia po dniu wszczęcia kontroli, nie od dnia faktycznego doręczenia upoważnienia!
Przykład nr 1 (standardowy):
Pani Anna, prowadząca salon kosmetyczny w Poznaniu, otrzymała 8 lipca 2025 r. upoważnienie do kontroli podatkowej i okazaną legitymację służbową przez inspektora urzędu skarbowego.
Termin na wniesienie sprzeciwu upływa 11 lipca 2025 r. (3 dni robocze, liczone od 9 lipca, czyli dnia następnego po wszczęciu kontroli).
Przykład nr 2 (niestawiennictwo):
Pan Krzysztof, właściciel firmy transportowej z Rzeszowa, został wezwany do stawienia się na kontrolę do 15 sierpnia 2025 r. Nie mógł jednak przyjechać ani upoważnić nikogo do reprezentowania go. Kontrola została wszczęta 15 sierpnia 2025 r.
Termin na wniesienie sprzeciwu upływa 20 sierpnia 2025 r. (3 dni robocze, liczone od 16 sierpnia 2025 r.).
Możliwość przywrócenia terminu na wniesienie sprzeciwu – czy to możliwe?
Czym różni się termin materialny od procesowego?
W polskim prawie występują dwa zasadnicze rodzaje terminów:
- Terminy materialnoprawne – ich przekroczenie oznacza trwałą utratę prawa do wykonania danej czynności, nie można ich przywrócić.
- Terminy procesowe – dotyczą określonych czynności w postępowaniu przed organami lub sądem. Ich przekroczenie może być, w określonych przypadkach, naprawione poprzez instytucję przywrócenia terminu.
W przypadku sprzeciwu na czynności kontrolne, zgodnie z przeważającymi poglądami doktryny oraz orzecznictwem sądów administracyjnych, termin ten ma charakter procesowy. To oznacza, że w wyjątkowych sytuacjach można wnioskować o jego przywrócenie, jeśli przedsiębiorca wykaże brak swojej winy w uchybieniu terminu.
Jak skutecznie złożyć wniosek o przywrócenie terminu?
Zgodnie z art. 58 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego:
„Jeżeli strona nie dokonała czynności procesowej w terminie z przyczyn od niej niezależnych, organ administracji publicznej na jej wniosek przywraca termin i przeprowadza postępowanie jakby czynność została dokonana w terminie.”
Aby wniosek o przywrócenie terminu był skuteczny, muszą być spełnione łącznie następujące warunki:
- Brak winy przedsiębiorcy – należy wykazać, że uchybienie terminowi było spowodowane okolicznościami niezależnymi od przedsiębiorcy (np. nagła hospitalizacja, awaria systemu teleinformatycznego, błędne doręczenie przez pocztę).
- Wniosek o przywrócenie terminu – trzeba go złożyć w ciągu 7 dni od ustania przyczyny, która uniemożliwiła wniesienie sprzeciwu.
- Dopełnienie czynności – sprzeciw musi być złożony równocześnie z wnioskiem o przywrócenie terminu.
Przykład nr 3 (wniosek o przywrócenie terminu):
Firma handlowa „Limes” z Zielonej Góry, prowadzona przez pana Tomasza, nie mogła złożyć sprzeciwu w terminie, ponieważ w dniu wszczęcia kontroli i przez kolejne dni przedsiębiorca przebywał w szpitalu (udokumentowane zaświadczeniem). W dniu wypisu, tj. czwartego dnia od wszczęcia kontroli, pan Tomasz natychmiast przygotował sprzeciw oraz wniosek o przywrócenie terminu.
Organ podatkowy powinien w takim przypadku przywrócić termin, uznając brak winy przedsiębiorcy w uchybieniu terminu.
Wątpliwości i sporne stanowiska w orzecznictwie dotyczące przywrócenia terminu na wniesienie sprzeciwuDlaczego pojawiają się rozbieżności?
Chociaż w praktyce urzędów i sądów administracyjnych dominuje pogląd, że termin na wniesienie sprzeciwu wobec czynności kontrolnych ma charakter procesowy i – w wyjątkowych przypadkach – może być przywrócony, istnieje też odmienna interpretacja, wyrażana w części orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.Rozbieżności te mają istotne znaczenie praktyczne, ponieważ od stanowiska organu lub sądu zależy, czy przedsiębiorca, który spóźni się z wniesieniem sprzeciwu z przyczyn niezależnych od siebie, będzie mógł jeszcze skorzystać z tej procedury ochronnej.
Stanowisko za przywracalnością terminu
Według licznych wyroków wojewódzkich sądów administracyjnych, do postępowania w sprawie sprzeciwu, w zakresie nieuregulowanym w Prawie przedsiębiorców, należy stosować przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.Przykład:Wyrok WSA w Warszawie z 23 września 2016 r., sygn. III SA/Wa 3029/15:
„Do postępowania w sprawie wniesionego sprzeciwu, w zakresie nieuregulowanym w u.s.d.g., stosuje się przepisy k.p.a.”
Zgodnie z tym podejściem, jeżeli przedsiębiorca wykaże brak swojej winy w uchybieniu terminu, ma prawo złożyć wniosek o jego przywrócenie na podstawie art. 58 k.p.a.
Stanowisko przeciwne – brak możliwości przywrócenia terminu
Część orzeczeń, szczególnie po uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 stycznia 2014 r. (II GPS 3/13), wskazuje, że postępowanie dotyczące wniesienia sprzeciwu wobec kontroli nie jest klasycznym postępowaniem administracyjnym. NSA wywodzi, że przepisy kodeksu postępowania administracyjnego stosuje się tylko do rozpoznania sprzeciwu oraz do rozpatrywania zażaleń na postanowienie organu kontroli, natomiast nie do samego wniesienia sprzeciwu.Wyrok NSA z 24 lutego 2017 r., sygn. II OSK 1574/15:
„Przepisy k.p.a., w tym przepis art. 58 odnoszący się do instytucji przywrócenia terminu do dokonania czynności, mają zastosowanie tylko przy rozpatrywaniu sprzeciwu, w wyniku którego dochodzi do wydania postanowienia… Złożenie sprzeciwu po terminie nie daje możliwości wydania postanowienia… w tym możliwości zastosowania przepisów k.p.a.”
W praktyce oznacza to, że jeśli organ przyjmie tę wykładnię, sprzeciw wniesiony po terminie będzie traktowany jako bezskuteczny – nawet jeśli opóźnienie wynikało z obiektywnych, niezawinionych przez przedsiębiorcę przyczyn.
Kiedy przywrócenie terminu jest bezprzedmiotowe?
Nawet jeśli uznamy, że termin może być przywrócony, istnieją sytuacje, w których wniosek o przywrócenie terminu nie będzie już skuteczny.Przykładem jest złożenie sprzeciwu po zakończeniu kontroli – wtedy przywrócenie terminu nie ma żadnego wpływu, ponieważ nie jest możliwe „wstrzymanie” czynności kontrolnych, które już się zakończyły.
Praktyczne wskazówki dla przedsiębiorców
Nie zwlekaj z wniesieniem sprzeciwu – zawsze licz 3 dni robocze od dnia po wszczęciu kontroli.Jeśli wiesz, że nie możesz osobiście odebrać upoważnienia lub być obecny podczas kontroli, upoważnij zaufaną osobę do reprezentowania firmy.W razie uchybienia terminowi – złóż wniosek o przywrócenie terminu wraz ze sprzeciwem, szczegółowo dokumentując przyczyny opóźnienia (np. zaświadczenie lekarskie, dowody awarii systemu itp.).Pamiętaj, że interpretacje organów bywają różne – jeśli urząd odmówi przywrócenia terminu, możesz złożyć zażalenie, a w ostateczności skorzystać z drogi sądowo-administracyjnej.
Podsumowanie – kluczowe wnioski
Termin na wniesienie sprzeciwu wobec kontroli podatkowej to 3 dni robocze, liczone od następnego dnia po wszczęciu kontroli lub od wystąpienia przesłanki do sprzeciwu.Przekroczenie terminu co do zasady prowadzi do bezskuteczności sprzeciwu, ale – według dominującej wykładni – istnieje możliwość przywrócenia terminu w wyjątkowych okolicznościach, gdy przedsiębiorca wykaże brak winy.Praktyka organów podatkowych i orzecznictwo sądów nie są jednolite, dlatego warto zawsze działać szybko i składać dobrze uzasadniony wniosek o przywrócenie terminu.Po zakończeniu kontroli przywrócenie terminu jest już bezprzedmiotowe – nie zwlekaj z działaniem!Najlepiej od razu konsultować wątpliwości z doradcą podatkowym lub prawnikiem, zwłaszcza w przypadku spornych stanowisk organów.
Podstawa prawna
Art. 59 ust. 4, ust. 16 – Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorcówArt. 284 § 1 i § 3 – Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowaArt. 58 § 1 – Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego
Tematy porad zawartych w poradniku
termin na sprzeciw wobec kontroli podatkowejprzywrócenie terminu sprzeciwu prawo przedsiębiorcówkontrola podatkowa przedsiębiorcy terminjak liczyć termin sprzeciwu w kontroliodwołanie od czynności kontrolnych termin
Przydatne adresy urzędowe
https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00216https://www.podatki.gov.pl/https://www.gov.pl/web/kashttps://bip.kprm.gov.pl/