Założenie fundacji rodzinnej to coraz popularniejsze rozwiązanie dla osób chcących uporządkować sukcesję oraz chronić rodzinny majątek. Jednym z kluczowych wymogów prawnych jest wniesienie określonego majątku na fundusz założycielski fundacji. Wielu przedsiębiorców i doradców zastanawia się jednak, czy taki transfer majątku podlega przepisom o cenach transferowych – czyli czy jest tzw. transakcją kontrolowaną. To istotne, bo od tego zależą dodatkowe obowiązki dokumentacyjne i ryzyko podatkowe. Poniżej wyjaśniam, na co należy zwrócić uwagę i jak bezpiecznie przeprowadzić wniesienie majątku do fundacji rodzinnej.
Kiedy transfer majątku staje się transakcją kontrolowaną? Praktyczne znaczenie dla fundatora
W polskim prawie podatkowym pojęcie transakcji kontrolowanej ma szczególne znaczenie, ponieważ obejmuje nie tylko typowe umowy handlowe między powiązanymi podmiotami, ale również szereg innych działań gospodarczych. W praktyce przedsiębiorcy często zastanawiają się, czy fundacja rodzinna – będąc nową instytucją – podlega takim samym zasadom jak spółki handlowe.
Legalna definicja transakcji kontrolowanej
Zgodnie z art. 11a ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (u.p.d.o.p.):
„Za transakcję kontrolowaną uznaje się identyfikowane na podstawie rzeczywistych zachowań stron działania o charakterze gospodarczym, w tym przypisanie dochodów do zagranicznego zakładu, których warunki zostały ustalone lub narzucone w wyniku powiązań.”
To oznacza, że sama relacja między stronami (np. fundator i fundacja rodzinna) nie przesądza jeszcze o istnieniu transakcji kontrolowanej – kluczowe są rzeczywiste warunki i charakter danego działania.
Kiedy uznajemy działanie za „gospodarcze”?
Minister Finansów w interpretacji ogólnej z 2021 r. podkreślił, że za transakcję kontrolowaną można uznać tylko te działania, które łączą łącznie trzy elementy:
- mają charakter gospodarczy,
- zostały zidentyfikowane na podstawie rzeczywistych zachowań stron,
- warunki tych działań ustalono lub narzucono ze względu na powiązania między stronami.
Cechy działania gospodarczego
Aby dane działanie zostało uznane za gospodarcze, musi:
- mieć cel zarobkowy (chodzi o zamiar osiągnięcia zysku, nie rzeczywisty rezultat),
- być zorganizowane (np. formalnie uregulowane, związane z prowadzeniem działalności, obejmować działania takie jak zatrudnianie pracowników czy pozyskanie finansowania),
- być wykonywane we własnym imieniu i na własny rachunek (czyli samodzielnie, niezależnie od innych podmiotów),
- mieć ciągły (lub choćby sezonowy, ale powtarzalny) charakter.
Nie każda czynność między powiązanymi podmiotami spełnia te kryteria. Przykładem są umowy przedwstępne, które nie mają charakteru definitywnego, czy dopłaty wspólników do spółki, które – jak wyjaśnił MF – nie mają typowego charakteru odpłatnego.
Wniesienie majątku do fundacji rodzinnej – czy to działanie gospodarcze?
Przekazanie majątku do fundacji rodzinnej na fundusz założycielski jest czynnością przewidzianą w ustawie o fundacji rodzinnej. Kluczowe pytanie: czy taki transfer to działanie gospodarcze i tym samym transakcja kontrolowana?
- Fundator nie otrzymuje żadnego świadczenia wzajemnego – przekazuje majątek, ale nie dostaje nic w zamian (fundacja nie wykonuje dla niego usług ani nie wypłaca mu pieniędzy).
- Fundacja działa pasywnie – otrzymuje majątek z mocy aktu założycielskiego, nie prowadzi negocjacji ani nie wpływa na warunki tej czynności.
- Brak odpłatności i charakteru wzajemności – a to są kluczowe cechy działań gospodarczych w rozumieniu przepisów o cenach transferowych.
W praktyce wniesienie majątku do fundacji rodzinnej nie jest uznawane za transakcję kontrolowaną, ponieważ nie spełnia warunku działania gospodarczego, brakuje elementu odpłatności i aktywności obu stron.
Przykład 1
Pani Anna, przedsiębiorczyni z Łodzi, zakłada fundację rodzinną „Nowe Pokolenie”. Wnosi do fundacji nieruchomość o wartości 3 000 000 zł jako fundusz założycielski. Fundacja nie świadczy jej żadnej usługi w zamian, nie otrzymuje żadnych pieniędzy – nieruchomość staje się własnością fundacji na mocy aktu założycielskiego. Nie ma tu charakteru gospodarczego, a zatem nie powstaje obowiązek dokumentacji cen transferowych.
Przykład 2
Pan Marek prowadzi firmę w Poznaniu i planuje sukcesję majątku. Przekazuje akcje swojej spółki do fundacji rodzinnej „Maja 2030” jako fundusz założycielski o wartości 2 500 000 zł. Podobnie jak w poprzednim przypadku, nie zachodzi wzajemność świadczeń, fundacja nie wpływa na wysokość przekazanych aktywów, a całość odbywa się na podstawie przepisów prawa – nie jest to zatem transakcja kontrolowana w rozumieniu art. 11a u.p.d.o.p.
Na co uważać? Możliwe wątpliwości i rekomendacje
Pamiętaj, że praktyka organów podatkowych może się zmieniać. Istnieje ryzyko, że w przyszłości urząd podatkowy może uznać transfer majątku do fundacji za transakcję kontrolowaną, szczególnie gdy pojawią się dodatkowe okoliczności (np. fundator otrzymuje pośrednio korzyści). Aby zminimalizować ryzyko:
- Rozważ wystąpienie o interpretację indywidualną w swojej konkretnej sprawie – wtedy masz pewność, że urząd zaakceptuje Twoje stanowisko.
- Jeśli planujesz przekazać majątek o wartości zbliżonej do progów dokumentacyjnych cen transferowych (np. 2 mln zł), przeanalizuj czy nie warto obniżyć tej kwoty lub podzielić transfer na etapy.
- Dokumentuj cel oraz podstawę prawną wniesienia majątku do fundacji rodzinnej – to ważne w razie ewentualnej kontroli.
Podsumowanie
- Wniesienie majątku do fundacji rodzinnej na fundusz założycielski co do zasady nie jest transakcją kontrolowaną w rozumieniu przepisów o cenach transferowych.
- Kluczowe znaczenie ma brak świadczenia wzajemnego, pasywny udział fundacji oraz brak odpłatności.
- Dla bezpieczeństwa, szczególnie przy dużych kwotach lub nietypowych sytuacjach, warto uzyskać interpretację indywidualną.
- Dokumentuj każdą czynność oraz cel przekazania majątku – to ułatwi ewentualne postępowania wyjaśniające.
Podstawa prawna
- art. 11a ust. 1 pkt 6, art. 11a ust. 1 pkt 4 – Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2023 r. poz. 1196 ze zm.)
- Interpretacja ogólna Ministra Finansów z 15 grudnia 2021 r. w sprawie definicji transakcji kontrolowanej (sygn. DCT2.8203.2.2021)
- art. 2 ust. 1 – Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2024 r. poz. 236 ze zm.)
- art. 177–179 – Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1467 ze zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- wniesienie majątku do fundacji rodzinnej
- fundusz założycielski fundacji rodzinnej
- ceny transferowe a fundacja rodzinna
- dokumentacja cen transferowych 2025
Przydatne adresy urzędowe:
- https://www.podatki.gov.pl/ceny-transferowe/
- https://www.gov.pl/web/rodzina/fundacje-rodzinne
- https://www.biznes.gov.pl/pl/fundacje-rodzinne
- https://sip.mf.gov.pl/