Prawidłowe rozliczanie kosztów amortyzacji to kluczowa kwestia dla firm, które inwestują w środki trwałe i wartości niematerialne. Przepisy podatkowe szczegółowo wskazują, które odpisy amortyzacyjne mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, a które – z różnych względów – muszą być wyłączone. Poznaj najważniejsze wyłączenia oraz praktyczne przykłady, by uniknąć błędów podczas rozliczeń podatkowych.
Jakie odpisy amortyzacyjne nie są kosztem podatkowym?
W polskich przepisach podatkowych – zarówno w ustawie o CIT, jak i PIT – istnieje katalog sytuacji, w których odpisy amortyzacyjne lub związane z nimi wydatki nie mogą stanowić kosztu uzyskania przychodu. Znajomość tych wyjątków jest kluczowa dla poprawnego rozliczania kosztów firmy i minimalizowania ryzyka podatkowego.
Kluczowe przypadki wyłączenia odpisów amortyzacyjnych z kosztów uzyskania przychodów
1. Wydatki na nabycie gruntów i niektórych praw
Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT:
Nie uznaje się za koszt uzyskania przychodu wydatków na:
- nabycie gruntów lub prawa wieczystego użytkowania gruntów (z wyjątkiem opłat za użytkowanie wieczyste),
- nabycie lub wytworzenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (z wyjątkiem gruntów),
- ulepszenie środków trwałych, jeśli powiększają ich wartość początkową.
Co to oznacza w praktyce?
Takie wydatki tworzą wartość początkową środka trwałego i dopiero poprzez odpisy amortyzacyjne rozlicza się je w kosztach – przy czym przy sprzedaży środka trwałego przed pełną amortyzacją do kosztów można zaliczyć wydatki netto (czyli pomniejszone o dokonane już odpisy).
Przykład 1:
Spółka Alfa z Krakowa nabyła maszynę produkcyjną za 500 000 zł. Po trzech latach, gdy suma dokonanych odpisów amortyzacyjnych wyniosła 300 000 zł, postanowiła sprzedać maszynę za 250 000 zł. Do kosztów uzyskania przychodu ze sprzedaży spółka może zaliczyć 200 000 zł (koszt nabycia 500 000 zł minus dotychczasowe odpisy 300 000 zł).
Przykład 2:
Firma Beta z Wrocławia ulepszyła środek trwały, inwestując w jego modernizację 80 000 zł. Wydatki te nie będą bezpośrednio kosztem uzyskania przychodu, lecz powiększą wartość początkową środka trwałego i będą rozliczane poprzez kolejne odpisy amortyzacyjne.
2. Amortyzacja samochodów osobowych – limity podatkowe
Art. 16 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT przewiduje limity:
- 225 000 zł – dla samochodów elektrycznych lub na wodór,
- 150 000 zł – dla pozostałych samochodów osobowych.
Oznacza to, że:
Odpisy amortyzacyjne naliczone od wartości samochodu przewyższającej powyższy limit nie stanowią kosztu uzyskania przychodu.
Przykład 3:
Spółka Gamma kupiła w 2025 r. nowy samochód hybrydowy za 250 000 zł. Do kosztów podatkowych może zaliczyć tylko odpisy amortyzacyjne od kwoty 150 000 zł. Odpisy od pozostałej wartości (100 000 zł) będą wyłączone z kosztów podatkowych.
3. Straty w środkach trwałych i WNiP pokryte odpisami
Art. 16 ust. 1 pkt 5 ustawy o CIT:
Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat w środkach trwałych lub wartościach niematerialnych i prawnych w części pokrytej już dokonanymi odpisami amortyzacyjnymi.
Przykład 4:
Firma Delta straciła (zniszczenie w wyniku pożaru) maszynę o wartości początkowej 200 000 zł, która była już zamortyzowana w 75% (czyli 150 000 zł odpisów). W tej sytuacji do kosztów podatkowych zaliczyć można jedynie niezamortyzowaną część, tj. 50 000 zł.
Wybrane szczególne przypadki wyłączenia amortyzacji z kosztów
A. Środki trwałe nabyte nieodpłatnie
Art. 16 ust. 1 pkt 63 CIT i art. 23 ust. 1 pkt 45a PIT:
Nie uznaje się za koszt odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych lub WNiP nabytych nieodpłatnie (np. darowizna), jeśli nabycie nie podlegało opodatkowaniu lub było zwolnione z podatku.
Wyjątek:
W przypadku nabycia w drodze spadku (PIT) oraz gdy darczyńca amortyzował już środek trwały – istnieje możliwość dalszego rozliczania odpisów przez nowego właściciela (na zasadzie sukcesji).
B. Amortyzacja finansowana z dotacji
Art. 16 ust. 1 pkt 48 CIT:
Odpisy amortyzacyjne od tej części wartości środka trwałego, która została sfinansowana dotacją, subwencją lub innym nieodpłatnym świadczeniem zwolnionym z opodatkowania, nie stanowią kosztu uzyskania przychodu.
Przykład 5:
Firma Epsilon otrzymała dotację w wysokości 80 000 zł na zakup maszyny za 200 000 zł. Do kosztów uzyskania przychodów zaliczy odpisy amortyzacyjne tylko od 120 000 zł (200 000 zł – 80 000 zł dotacji).
Dokumentacja i udowodnienie kosztu – na co zwrócić uwagę?
Zgodnie z przepisami podatkowymi, podatnik ma obowiązek rzetelnie udokumentować poniesione wydatki, zarówno przy rozliczaniu odpisów amortyzacyjnych, jak i w razie zniszczenia, utraty, likwidacji środka trwałego czy zaniechania inwestycji. Należy gromadzić dokumenty księgowe, protokoły likwidacji, dokumentację zdjęciową oraz inne dowody potwierdzające zdarzenie gospodarcze.
Ważne:
W przypadku inwestycji zaniechanych (czyli nieukończonych, niezakończonych powstaniem środka trwałego) koszty te można rozliczyć w momencie ich likwidacji – najczęściej fizycznej (rozbiórka, złomowanie).
Podsumowanie – najważniejsze wnioski
- Nie każdy odpis amortyzacyjny może być zaliczony do kosztów podatkowych – przepisy wskazują szczegółowo, kiedy wyłączenia mają zastosowanie.
- Najczęściej dotyczy to środków trwałych i WNiP nabytych nieodpłatnie, części wartości samochodów osobowych, inwestycji finansowanych dotacjami, zaniechanych lub zlikwidowanych inwestycji oraz kosztów finansowania dłużnego.
- W każdej sytuacji istotne jest prawidłowe udokumentowanie zdarzenia gospodarczego oraz uwzględnienie limitów ustawowych.
- Dla bezpieczeństwa warto korzystać z interpretacji indywidualnych oraz prowadzić rzetelną ewidencję podatkową.
Podstawa prawna
- art. 16 ust. 1 pkt 1, 4, 5, 6, 6a, 48, 48a, 50, 58, 63, 64, 64a – ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
- art. 15 ust. 1hba, 1hb, 4f, 15c – ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
- art. 17 ust. 1 pkt 21, 1g – ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
- art. 23 ust. 1 pkt 45a, 9 – ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
Tematy porad zawartych w poradniku
- odpisy amortyzacyjne wyłączone z kosztów
- amortyzacja samochodów osobowych limity
- dotacje a odpisy amortyzacyjne
- rozliczanie strat w środkach trwałych
- koszty inwestycji zaniechanych