Przedsiębiorcy coraz częściej inwestują w wartości niematerialne i prawne, takie jak licencje na oprogramowanie, prawa autorskie czy know-how. Prawidłowe ustalenie okresów amortyzacji tych składników majątku ma kluczowe znaczenie zarówno dla bezpieczeństwa podatkowego, jak i optymalizacji kosztów działalności. W tym poradniku wyjaśniam, jak krok po kroku ustalić minimalny oraz maksymalny okres amortyzacji WNiP, jakie są zasady ich amortyzacji według ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, a także jak elastycznie stosować stawki amortyzacyjne, aby dostosować je do specyfiki własnego biznesu.
Co musisz wiedzieć o okresach amortyzacji WNiP?
Wartości niematerialne i prawne (WNiP) obejmują m.in. licencje na oprogramowanie, prawa autorskie, patenty, know-how, prawa do znaków towarowych czy koszt zakończonych prac rozwojowych. Kluczową kwestią dla każdego przedsiębiorcy jest ustalenie, przez jaki minimalny czas należy rozliczać odpisy amortyzacyjne od takich składników majątku. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (u.p.d.o.p.) przewiduje konkretne, minimalne okresy amortyzacji, które różnią się w zależności od rodzaju WNiP. Co istotne, podatnik ma swobodę w wydłużaniu tego okresu, co automatycznie obniża roczną stawkę amortyzacyjną.
Minimalne okresy amortyzacji WNiP – kluczowe zasady
Zgodnie z art. 16m ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych:
- Licencje (sublicencje) na programy komputerowe oraz prawa autorskie – minimalny okres amortyzacji wynosi 24 miesiące.
- Licencje na wyświetlanie filmów oraz na emisję programów radiowych i telewizyjnych – również 24 miesiące.
- Koszty zakończonych prac rozwojowych – 12 miesięcy.
- Pozostałe wartości niematerialne i prawne (np. patenty, prawa do znaków towarowych, know-how, wartość firmy) – 60 miesięcy.
Co to oznacza w praktyce? Minimalny okres amortyzacji to czas, którego nie można skrócić – podatnik nie ma prawa zastosować wyższej stawki niż wynika to z przepisów. Może natomiast rozłożyć amortyzację na dłuższy okres, co obniży jej roczną stawkę.
Przykład 1 – Licencja na program komputerowy
Firma IT z Warszawy, Softwave Solutions sp. z o.o., zakupiła w 2025 r. licencję na program do zarządzania projektami za 48 000 zł. Zgodnie z przepisami, minimalny okres amortyzacji to 24 miesiące. Firma decyduje się na okres amortyzacji równy przepisowemu minimum – co daje stawkę 50% rocznie (48 000 zł / 2 lata = 24 000 zł rocznego odpisu). Alternatywnie, spółka może zdecydować się na wydłużenie okresu np. do 4 lat, wtedy roczna stawka spadnie do 25% (48 000 zł / 4 lata = 12 000 zł rocznie).
Przykład 2 – Prawo do znaku towarowego
Przedsiębiorstwo Zielona Energia sp. z o.o. z Wrocławia kupiło prawo do znaku towarowego za 120 000 zł. Jest to „pozostała” wartość niematerialna, więc minimalny okres amortyzacji to 60 miesięcy, czyli 5 lat. Maksymalna roczna stawka amortyzacyjna wynosi tu 20% (120 000 zł / 5 lat = 24 000 zł rocznie). Firma może oczywiście wydłużyć okres amortyzacji do np. 10 lat, co zmniejszy roczny koszt do 12 000 zł.
Wybór i stosowanie stawek amortyzacyjnych dla WNiP
Elastyczność podatnika – czy można ustalić różne okresy dla tych samych WNiP?
Tak, przedsiębiorca może ustalić różne okresy amortyzacji dla poszczególnych WNiP tego samego rodzaju. Wynika to wprost z art. 16m ust. 3 u.p.d.o.p.:
„Podatnicy ustalają stawki amortyzacyjne dla poszczególnych wartości niematerialnych i prawnych na cały okres amortyzacji przed rozpoczęciem dokonywania odpisów amortyzacyjnych”.
O czym należy pamiętać?
- Okres amortyzacji ustala się z góry, przed pierwszym odpisem.
- Ustalony okres wiąże podatnika aż do pełnej amortyzacji danego składnika.
- Nie ma możliwości późniejszej zmiany okresu (czyli korekty stawki amortyzacyjnej w trakcie amortyzacji) – w przeciwieństwie do środków trwałych.
Przykład 3 – Dwa różne okresy amortyzacji dla tej samej kategorii WNiP
Firma EduOnline sp. z o.o. kupiła w tym samym roku dwie różne licencje na oprogramowanie edukacyjne:
- Licencję A za 36 000 zł (na 2 lata, stawka amortyzacyjna 50%),
- Licencję B za 30 000 zł (na 3 lata, stawka amortyzacyjna 33,33%).
Jest to dozwolone i potwierdzone wprost w ustawie – podatnik może indywidualnie oceniać przydatność i okres użytkowania każdej licencji.
Wyjątki i szczególne przypadki amortyzacji WNiP
W polskim prawie podatkowym występują także szczególne przypadki, które wymagają osobnego omówienia. Dotyczą one m.in. kosztów zakończonych prac rozwojowych, licencji na wyświetlanie filmów, a także spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego. Dla tych WNiP ustawodawca przewidział specyficzne zasady określania minimalnych okresów amortyzacji lub rocznych stawek amortyzacyjnych.
Amortyzacja kosztów zakończonych prac rozwojowych
Koszty zakończonych prac rozwojowych można amortyzować przez okres minimum 12 miesięcy. Oznacza to, że w skrajnych przypadkach całość kosztu może zostać odpisana już w ciągu jednego roku podatkowego. W praktyce podatnik może zdecydować o rozłożeniu amortyzacji nawet na kilka lat, ale nie krócej niż rok.
Przykład 4 – Amortyzacja kosztów prac rozwojowych
Startup technologiczny TechNova Sp. z o.o. z Krakowa zakończył w maju 2025 r. prace nad innowacyjnym systemem automatyzacji magazynu, ponosząc przy tym koszty kwalifikowane w wysokości 96 000 zł. Zarząd decyduje, że odpisy amortyzacyjne będą dokonywane przez minimalny okres 12 miesięcy, co oznacza, że już w kolejnym roku podatkowym spółka rozliczy całość kosztów w kosztach uzyskania przychodu. Gdyby jednak spółka chciała „rozwodnić” obciążenie podatkowe, może wydłużyć okres amortyzacji, np. do 2 lat (48 000 zł rocznie).
Ważne:
Przy kwalifikacji kosztów zakończonych prac rozwojowych należy pamiętać o pojęciu „poniesienia kosztu” zgodnie z art. 15 ust. 4e u.p.d.o.p., czyli uznaje się je na zasadzie memoriałowej (w momencie ujęcia kosztu w księgach, a nie wypłaty środków).
Licencje na wyświetlanie filmów oraz na emisję programów radiowych i telewizyjnych
W odniesieniu do licencji na wyświetlanie filmów i emisję programów radiowych lub telewizyjnych minimalny okres amortyzacji to 24 miesiące. Jednak pojawia się tu wyjątek opisany w art. 16m ust. 2 u.p.d.o.p.:
„Jeżeli wynikający z umowy okres używania praw majątkowych, o których mowa w ust. 1 pkt 2, jest krótszy od okresu ustalonego w tym przepisie, podatnicy mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych w okresie wynikającym z umowy”.
Oznacza to, że jeżeli umowa przewiduje, że dana licencja jest ważna krócej niż 2 lata (np. na 12 miesięcy), przedsiębiorca może dokonywać odpisów w tym właśnie, krótszym okresie.
Przykład 5 – Licencja na emisję programu telewizyjnego
Spółka medialna MediaConnect S.A. zakupiła w czerwcu 2025 r. licencję na emisję serialu telewizyjnego, przy czym umowa zawarta jest na okres 10 miesięcy. Pomimo ogólnej zasady 24 miesięcy, w tym przypadku całość wartości licencji można rozliczyć w odpisach amortyzacyjnych przez 10 miesięcy, zgodnie z treścią umowy.
Spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego
Z dniem 1 stycznia 2022 r. zmianie uległy zasady amortyzacji spółdzielczych praw do lokalu użytkowego. Zgodnie z art. 16m ust. 4 u.p.d.o.p. „Odpisów amortyzacyjnych od spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego dokonuje się przy zastosowaniu rocznej stawki amortyzacyjnej w wysokości 2,5%”. Oznacza to, że okres amortyzacji wynosi co najmniej 40 lat.
Warto podkreślić, że prawa o charakterze mieszkaniowym zostały całkowicie wyłączone z katalogu WNiP podlegających amortyzacji (art. 16b ust. 1 w zw. z art. 16c pkt 2a u.p.d.o.p.), co jest istotne dla osób wynajmujących mieszkania na cele prywatne.
Przykład 6 – Spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego
Firma usługowa BiznesPlus sp. z o.o. posiada spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, które zostało nabyte w styczniu 2023 r. za kwotę 400 000 zł. Spółka będzie stosować amortyzację według stawki 2,5%, co daje roczny odpis 10 000 zł. Pełna amortyzacja potrwa 40 lat.
Sposób dokonywania odpisów amortyzacyjnych
Odpisy amortyzacyjne można dokonywać w cyklu miesięcznym, kwartalnym lub rocznym – dotyczy to zarówno środków trwałych, jak i WNiP (art. 16h ust. 4 u.p.d.o.p.). W praktyce najczęściej stosowany jest system miesięczny, ponieważ pozwala na bardziej równomierne rozliczanie kosztów w działalności.
Najczęstsze błędy i na co warto zwrócić uwagę
- Niewłaściwe zaklasyfikowanie WNiP do odpowiedniej grupy – skutkuje zastosowaniem nieprawidłowego okresu amortyzacji lub stawki.
- Zbyt krótki okres amortyzacji – zastosowanie okresu poniżej minimum grozi zakwestionowaniem kosztów przez organ podatkowy.
- Nieustalenie okresu amortyzacji przed pierwszym odpisem – stawka musi być znana od początku i nie może być później zmieniona.
- Zastosowanie stawki wyższej niż dopuszczalna przez przepisy – w praktyce może prowadzić do obowiązku skorygowania rozliczeń podatkowych.
Podsumowanie – kluczowe wskazówki dla przedsiębiorcy
- Przed rozpoczęciem amortyzacji WNiP zawsze ustal okres amortyzacji zgodnie z przepisami – nie może być krótszy niż minimum ustawowe.
- Możesz wydłużyć okres amortyzacji, aby rozłożyć koszty na dłuższy czas.
- Pamiętaj, że raz wybrany okres amortyzacji (stawka) wiąże do końca amortyzacji danej WNiP.
- W szczególnych przypadkach (np. licencje na wyświetlanie filmów z okresem krótszym niż 24 miesiące) stosuj okres wynikający z umowy.
- Stosuj odpisy amortyzacyjne systematycznie, pamiętając o możliwości wyboru cyklu miesięcznego, kwartalnego lub rocznego.
Podstawa prawna
- art. 16m ust. 1–4, art. 16j, art. 16h ust. 4, art. 15 ust. 4a, 4e – Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. 2024 poz. 875 ze zm.)
- art. 74 i nast. – Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 2022 poz. 2509 ze zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- amortyzacja wartości niematerialnych 2025
- minimalne okresy amortyzacji WNiP
- stawki amortyzacyjne licencje programy
- amortyzacja kosztów prac rozwojowych
- amortyzacja spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego