Wielu przedsiębiorców, którzy decydują się na zakup używanych lub ulepszonych środków trwałych, zastanawia się, na jakich zasadach mogą ustalić indywidualny okres amortyzacji i jakie są minimalne okresy, które muszą zachować. Odpowiednie zastosowanie przepisów pozwala zoptymalizować wysokość odpisów amortyzacyjnych i planować podatki w firmie. W tym poradniku w przystępny sposób wyjaśniam, jakie są najważniejsze zasady wynikające z art. 16j ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (u.p.d.o.p.), jakie możliwości mają przedsiębiorcy i na co trzeba szczególnie uważać.
Czym jest indywidualna stawka amortyzacyjna i kiedy można ją zastosować?
Indywidualna stawka amortyzacyjna to możliwość samodzielnego ustalenia przez podatnika tempa amortyzacji środka trwałego – w określonych sytuacjach i przy zachowaniu określonych przepisami minimalnych okresów amortyzacji. Rozwiązanie to jest szczególnie korzystne dla firm, które kupują używane lub ulepszone środki trwałe, w tym maszyny, pojazdy czy nieruchomości.
Możliwość stosowania indywidualnych stawek dotyczy tylko środków trwałych – nie obejmuje wartości niematerialnych i prawnych (np. licencji czy patentów).
Ważne: Przepis art. 16j u.p.d.o.p. można zastosować do każdego podatnika, bez względu na jego wielkość, a także niezależnie od sposobu nabycia środka trwałego (kupno, darowizna, częściowo odpłatne nabycie itd.), ale wyłącznie wtedy, gdy dany składnik majątku jest po raz pierwszy wprowadzany do ewidencji środków trwałych (EŚT) u danego podatnika.
Kiedy nie możesz zastosować indywidualnej stawki amortyzacyjnej?
- Jeśli środek trwały nie jest używany lub ulepszony.
- Jeśli środek trwały został wytworzony przez podatnika (przyspieszona amortyzacja nie dotyczy składników własnej produkcji).
- Jeżeli stosujesz zasadę kontynuacji amortyzacji po nabyciu środka trwałego od innej firmy (czyli przejmujesz odpisy po poprzedniku).
- Jeśli środek trwały był już wcześniej wprowadzony do EŚT u tego samego podatnika (nie można zmienić stawki w trakcie amortyzacji).
Minimalne okresy amortyzacji dla używanych lub ulepszonych środków trwałych
Zgodnie z art. 16j ust. 1 u.p.d.o.p., minimalne okresy amortyzacji zależą od rodzaju środka trwałego i jego wartości początkowej. Oto najważniejsze zasady:
1. Środki trwałe z grup 3–6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych (np. maszyny, urządzenia)
Minimalny okres amortyzacji zależy od wartości początkowej:
- 24 miesiące – jeśli wartość początkowa nie przekracza 25 000 zł,
- 36 miesięcy – jeśli wartość początkowa przekracza 25 000 zł, ale nie przekracza 50 000 zł,
- 60 miesięcy – jeśli wartość początkowa przekracza 50 000 zł.
Przykład 1:
Pani Anna, prowadząca firmę budowlaną w Katowicach, kupiła używaną koparkę za 46 000 zł netto. Wprowadza ją po raz pierwszy do swojej ewidencji środków trwałych. Może ustalić indywidualną stawkę amortyzacyjną, ale minimalny okres amortyzacji musi wynosić co najmniej 36 miesięcy.
Przykład 2:
Spółka XYZ Sp. z o.o. z Poznania zakupiła używaną maszynę pakującą za 20 000 zł netto. Może rozliczać amortyzację w okresie nie krótszym niż 24 miesiące.
2. Środki transportu (np. samochody osobowe i ciężarowe)
Dla tej grupy okres amortyzacji nie może być krótszy niż 30 miesięcy, niezależnie od wartości początkowej pojazdu.
Przykład:
Firma kurierska z Warszawy nabyła używany samochód dostawczy za 70 000 zł. Może przyjąć indywidualną stawkę, lecz minimalny okres amortyzacji to 30 miesięcy.
3. Budynki i budowle (z wyłączeniami)
W przypadku budynków i budowli, minimalny okres amortyzacji wynosi co najmniej 10 lat, z wyjątkami:
- Budynki handlowo-usługowe (rodzaj 103 KŚT) i inne budynki niemieszkalne trwale związane z gruntem(rodzaj 109 KŚT), a także kioski towarowe do 500 m³, domki kempingowe i budynki zastępcze – minimalny okres to 3 lata.
- Budynki niemieszkalne, dla których podstawowa stawka amortyzacyjna z wykazu wynosi 2,5% – okres amortyzacji to 40 lat, pomniejszony o pełną liczbę lat używania przez poprzednich właścicieli, jednak nie krócej niż 10 lat.
Przykład 1:
Spółka RETAIL 24 Sp. z o.o. z Wrocławia nabyła używany lokal użytkowy, który był wcześniej eksploatowany przez 12 lat przez poprzedniego właściciela. Lokal jest budynkiem niemieszkalnym z wykazu ze stawką 2,5%. Firma wprowadza lokal do ewidencji – minimalny okres amortyzacji to 40 lat minus 12 lat = 28 lat, ale nie krócej niż 10 lat.
Przykład 2:
Przedsiębiorca z Lublina kupił używany kiosk handlowy o kubaturze 300 m³. Minimalny okres amortyzacji to 3 lata.
Indywidualne stawki amortyzacyjne – zasady wyboru i stosowania
Kiedy i jak wybrać indywidualny okres amortyzacji?
Podatnik ma prawo samodzielnie ustalić indywidualny okres amortyzacji wyłącznie przy pierwszym wprowadzeniu środka trwałego do ewidencji. Oznacza to, że:
- Decyzję podejmujesz przed rozpoczęciem amortyzacji – jeśli zdecydujesz się najpierw na amortyzację liniową według stawki z wykazu, późniejsza zmiana na indywidualną nie jest już możliwa.
- Nie można również skrócić lub wydłużyć okresu amortyzacji podczas jej trwania – raz wybrany sposób amortyzacji jest wiążący do końca rozliczenia danego środka trwałego.
- Możliwość dotyczy wyłącznie środków trwałych nabytych (nie wytworzonych) i tylko wtedy, gdy są one używane lub ulepszone.
Uwaga!
Nie każda modernizacja lub remont powoduje, że środek trwały staje się „ulepszony” w rozumieniu ustawy podatkowej. Aby uznać środek za ulepszony, suma wydatków poniesionych na ulepszenie w danym roku podatkowym musi przekroczyć 10 000 zł.
Czy sposób nabycia ma znaczenie?
Nie – indywidualną stawkę amortyzacyjną możesz zastosować niezależnie od tego, czy środek trwały został:
- zakupiony za gotówkę,
- otrzymany w drodze darowizny,
- nabyty częściowo odpłatnie,
- otrzymany w inny sposób (np. aport).
Czy mogę amortyzować środki trwałe tego samego rodzaju różnymi metodami?
Tak! Jeżeli wprowadzisz dwa używane środki trwałe tego samego rodzaju do ewidencji w tym samym czasie (np. dwa identyczne samochody), możesz wybrać dla jednego z nich amortyzację indywidualną, a dla drugiego – stawkę z wykazu.
Prace ulepszeniowe i zmiana wartości początkowej środka trwałego
Co się dzieje, gdy w trakcie amortyzacji dokonam ulepszenia środka trwałego?
Zasada: Raz ustalona stawka indywidualna jest niezmienna, nawet jeśli w trakcie użytkowania środka trwałego jego wartość początkowa wzrośnie wskutek ulepszenia.
Przykład:
Spółka LOGISTYK INVEST Sp. z o.o. nabyła używany wózek widłowy za 27 000 zł i ustaliła indywidualny okres amortyzacji na 36 miesięcy. Po roku użytkowania wózek przeszedł modernizację za 15 000 zł. Mimo że łączna wartość początkowa przekroczyła próg 50 000 zł (co normalnie wydłużyłoby minimalny okres amortyzacji do 60 miesięcy), spółka nie musi zmieniać wybranej już stawki ani wydłużać okresu amortyzacji. Kluczowa jest wartość początkowa na dzień wprowadzenia środka trwałego do ewidencji.
Czy mogę później obniżyć lub podwyższyć indywidualną stawkę amortyzacyjną?
Nie.
Podatnik, który wybrał indywidualną stawkę amortyzacyjną, nie ma możliwości późniejszego jej obniżania ani podwyższania w trakcie amortyzacji (patrz: art. 16j ust. 1 oraz interpretacje Krajowej Informacji Skarbowej). Indywidualna stawka musi być stosowana przez cały okres amortyzacji.
Wyjątek:
Możliwość obniżania stawek amortyzacyjnych dotyczy tylko tych określonych w „Wykazie stawek amortyzacyjnych” (podstawowych), a nie indywidualnych.
Przejęcie środków trwałych po poprzedniku
Jeśli przejmujesz środek trwały od innego podmiotu w trybie sukcesji (np. w wyniku połączenia, przekształcenia lub nabycia przedsiębiorstwa), musisz kontynuować amortyzację na zasadach stosowanych przez poprzednika, łącznie z indywidualną stawką, jeśli została ona wybrana.
Przykład:
Spółka RONDO Sp. z o.o. nabyła przedsiębiorstwo od innej firmy. W skład majątku weszła używana maszyna amortyzowana według indywidualnej stawki przez poprzednika. Nowa spółka musi kontynuować amortyzację wg tej samej stawki.
Podsumowanie – kluczowe wnioski
- Indywidualne okresy amortyzacji można stosować tylko dla używanych lub ulepszonych środków trwałych, po raz pierwszy wprowadzanych do ewidencji podatnika.
- Decyzja o wyborze indywidualnej stawki musi być podjęta przed rozpoczęciem amortyzacji.
- Minimalne okresy amortyzacji zależą od rodzaju środka trwałego i jego wartości początkowej.
- Raz wybranej indywidualnej stawki nie można zmienić w trakcie amortyzacji.
- Modernizacje podwyższające wartość początkową nie wpływają na już ustalony okres amortyzacji.
- Przy przejęciu środków trwałych po innym podmiocie należy stosować zasady amortyzacji poprzednika.
Podstawa prawna
- Art. 16j ust. 1, art. 16h ust. 1 pkt 1, art. 16i ust. 1, art. 16h ust. 3, art. 16g, art. 16l – Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 2805, ze zm.).
- Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 grudnia 2017 r., II FSK 3143/15.
Tematy porad zawartych w poradniku
- minimalny okres amortyzacji środków trwałych
- amortyzacja indywidualna używanych środków trwałych 2025
- amortyzacja ulepszonych środków trwałych
- zmiana wartości początkowej a amortyzacja