Nabycie środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej (WNiP) w drodze spadku czy darowizny to częsta sytuacja zarówno w firmach rodzinnych, jak i w przypadku sukcesji czy restrukturyzacji działalności. Prawidłowe ustalenie wartości początkowej tych składników majątku ma kluczowe znaczenie, bo od tej wartości naliczane są odpisy amortyzacyjne, które wpływają na rozliczenie podatku dochodowego. W poniższym poradniku wyjaśniam, jak ustalić wartość początkową w różnych wariantach nabycia – jasno, krok po kroku i na konkretnych przykładach.
Zasady ogólne – jak określić wartość początkową przy spadku i darowiźnie
W przypadku nabycia środka trwałego lub WNiP w drodze spadku, darowizny lub innego nieodpłatnego nabyciazasadę ustalania wartości początkowej określa art. 16g ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (u.p.d.o.p.), a dla osób fizycznych art. 22g ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (u.p.d.o.f.).
Zgodnie z przepisem:
„Za wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, z uwzględnieniem ust. 2–14, uważa się: […] 3) w razie nabycia w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób wartość rynkową z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości.”
(art. 16g ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.p.; art. 22g ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f.)
Co to oznacza w praktyce?
- Wartość rynkowa z dnia nabycia – to podstawowa zasada. Środek trwały wpisujesz do ewidencji wg ceny rynkowej z dnia, w którym uzyskałeś prawo własności (np. dzień śmierci spadkodawcy, dzień podpisania umowy darowizny).
- Wyjątek: Jeśli w umowie darowizny wskazano niższą wartość, to właśnie tę kwotę musisz przyjąć jako wartość początkową.
Czym jest „wartość rynkowa”?
Wartość rynkowa oznacza cenę, jaką można uzyskać za dany składnik majątku na rynku – biorąc pod uwagę stan techniczny, zużycie, miejsce oraz czas nabycia.
Przepisy odsyłają tu do art. 14 ust. 2 u.p.d.o.p.:
„Wartość rynkową, o której mowa w ust. 1, rzeczy, praw majątkowych lub usług określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami, prawami lub usługami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca zbycia albo świadczenia.”
(art. 14 ust. 2 u.p.d.o.p.)
Ważne!
Nie musisz korzystać z usług rzeczoznawcy – wyceny możesz dokonać samodzielnie, choć profesjonalna wycena zmniejsza ryzyko zakwestionowania wartości przez urząd skarbowy.
Przykład 1 – Nabycie maszyny produkcyjnej w drodze spadku
Pani Anna prowadzi firmę produkcyjną. W 2025 r. odziedziczyła po ojcu maszynę do obróbki metalu. W dniu śmierci spadkodawcy maszyna była w dobrym stanie, a podobne maszyny na rynku wtórnym kosztowały ok. 70 tys. zł. Wartość wpisana w ewidencji księgowej ojca wynosiła 40 tys. zł.
- Jaką wartość początkową powinna przyjąć Anna?
Odpowiedź: 70 tys. zł – wartość rynkową z dnia nabycia spadku.
Gdyby w umowie darowizny (nie dotyczy spadku) wpisano niższą kwotę, przyjęłaby kwotę z umowy.
Przykład 2 – Nabycie komputera w drodze darowizny od innego przedsiębiorcy
Firma „Informatyka Progres” otrzymała od zaprzyjaźnionej spółki komputer, który rynkowo w dniu przekazania był wart 8 tys. zł. W umowie darowizny zapisano wartość 4 tys. zł.
- Jaka wartość początkowa?
Odpowiedź: 4 tys. zł – kwota z umowy darowizny, gdy jest niższa od wartości rynkowej.
Co, jeśli wartość jest zaniżona w umowie darowizny?
Przepisy są tutaj jasne: jeżeli w umowie darowizny lub nieodpłatnego przekazania zaniżysz wartość, nie możesz przyjąć wyższej wartości dla celów podatkowych.
Chodzi o to, by nie wykorzystywać różnych wartości do obniżenia podstawy opodatkowania (podatek od darowizn) i jednocześnie zwiększenia kosztów uzyskania przychodów (amortyzacja).
Dział spadku – co zrobić, gdy spadkobierców jest kilku?
Często po śmierci właściciela firmy środki trwałe stają się współwłasnością kilku spadkobierców, a dopiero po tzw. dziale spadku konkretne przedmioty trafiają do wybranej osoby.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wyjaśnia:
„Dział spadku jest zawsze konsekwencją wcześniejszego nabycia spadku. Na skutek działu spadku następuje konkretyzacja składników masy spadkowej przypadających poszczególnym spadkobiercom. […] Wartość początkową poszczególnych środków trwałych należy ustalić w zróżnicowany sposób, inny dla części nabytej w drodze spadku oraz inny dla nabycia w drodze nieodpłatnego działu spadku.”
(na podstawie interpretacji indywidualnej KIS z 8.10.2024 r.)
Co to oznacza?
- Jeśli odziedziczyłeś tylko część środka trwałego (np. udział 50%), wartość początkową ustalasz proporcjonalnie do tej części – wg wartości rynkowej z dnia śmierci spadkodawcy.
- Po dziale spadku (gdy otrzymujesz całość na własność), pozostałą część ustalasz wg wartości rynkowej z dnia działu spadku, w wysokości nabytego udziału.
Przykład 3 – Wspólne dziedziczenie i dział spadku
Pan Tomasz i jego siostra odziedziczyli po matce lokal użytkowy wart 400 tys. zł. Każde z nich miało udział po 50%. Po pół roku dokonano działu spadku i Tomasz przejął cały lokal, spłacając siostrę.
- Wartość początkowa dla Tomasza:
– 200 tys. zł – udział nabyty w drodze spadku (50%) wg wartości z dnia śmierci matki,
– 200 tys. zł – udział nabyty w drodze działu spadku, wg wartości rynkowej z dnia działu spadku.
Podsumowanie – najważniejsze zasady dla przedsiębiorców
- Wartość początkowa środka trwałego po spadku lub darowiźnie to co do zasady wartość rynkowa z dnia nabycia.
- Jeśli umowa darowizny wskazuje niższą wartość, przyjmujesz ją jako wartość początkową.
- Nie ma obowiązku wyceny przez rzeczoznawcę, ale jest to zalecane, by uniknąć sporów z urzędem.
- W przypadku nabycia w drodze spadku i działu spadku trzeba rozliczyć każdy udział osobno, w odpowiedniej proporcji i wg wartości rynkowej z właściwego dnia.
Podstawa prawna
- art. 16g ust. 1 pkt 3, art. 16g ust. 12, art. 14 ust. 2 – ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1466, z późn. zm.)
- art. 22g ust. 1 pkt 3 – ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 226, z późn. zm.)
Tematy porad zawartych w poradniku
- wartość początkowa środków trwałych spadek darowizna
- amortyzacja nabytego majątku w spadku
- wycena rynkowa środków trwałych przy sukcesji
- rozliczenie działu spadku a podatki
- ewidencja środków trwałych po darowiźnie
Przydatne strony urzędowe: