Przychód z nieodpłatnych świadczeń to temat, który każdego roku budzi wiele pytań wśród przedsiębiorców i osób fizycznych. Rozliczenie takich świadczeń może prowadzić do nieoczekiwanych obowiązków podatkowych, a niewiedza w tym zakresie może skutkować kosztownymi błędami. W tym poradniku wyjaśniam, czym są nieodpłatne świadczenia, kiedy powstaje z tego tytułu przychód, jak go prawidłowo rozliczyć i na co szczególnie zwrócić uwagę, aby uniknąć nieporozumień z urzędem skarbowym. Pamiętaj, że znajomość tych zasad pozwoli Ci lepiej planować swoje działania gospodarcze oraz świadomie korzystać z różnych form wsparcia czy pomocy.
Co to są nieodpłatne świadczenia? Jak je rozpoznać?
Nieodpłatne świadczenie to każda korzyść, jaką otrzymuje podatnik bez konieczności świadczenia wzajemnego lub bez zapłaty równowartości tej korzyści. W praktyce mogą to być m.in.:
- Prezenty i darowizny (np. sprzęt komputerowy przekazany firmie przez kontrahenta),
- Nieodpłatne udostępnienie rzeczy (np. wynajem lokalu firmie przez rodzinę bez pobierania czynszu),
- Pokrycie za kogoś kosztów (np. opłacenie faktury przez inną osobę bez zwrotu wydatku).
Kiedy nie powstaje przychód?
Pamiętaj, że jeśli świadczenie jest odpłatne (czyli zapłaciłeś za nie rynkową cenę), nie mówimy tu o przychodzie z nieodpłatnych świadczeń. Jeżeli jednak świadczenie jest częściowo odpłatne (np. zapłaciłeś symboliczny 1 zł za coś wartego 1000 zł), przychód powstanie w tej części, która przekracza dokonaną zapłatę.
Podstawowe zasady opodatkowania nieodpłatnych świadczeń
1. Kiedy powstaje przychód z nieodpłatnych świadczeń?
Przychód powstaje w momencie otrzymania świadczenia lub postawienia go do dyspozycji podatnika, a jego wartość ustala się według cen rynkowych podobnych rzeczy lub usług.
2. Kto przekazał świadczenie? – kluczowe znaczenie dla podatków
Świadczenia od najbliższych
Ustawodawca przewiduje szczególne zasady dla świadczeń otrzymanych od osób z tzw. I i II grupy podatkowej. Są to m.in.:
- Małżonek, dzieci, rodzice, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie (I grupa podatkowa),
- Dalsza rodzina: rodzeństwo rodziców, małżonkowie rodzeństwa itd. (II grupa podatkowa).
Świadczenia od tych osób często korzystają z wyłączenia z podatku dochodowego lub są opodatkowane podatkiem od spadków i darowizn, nie PIT.
Świadczenia od innych osób
Jeżeli nieodpłatne świadczenie pochodzi od osoby spoza ww. kręgu, najczęściej rodzi obowiązek podatkowy w PIT.
Przykłady praktyczne – jak rozliczyć przychód z nieodpłatnych świadczeń?
Przykład 1: Darowizna sprzętu biurowego
Stan faktyczny:
Firma X z Poznania otrzymała w 2025 roku od zaprzyjaźnionej firmy Y z Warszawy komputer stacjonarny, bez żadnej umowy i bez zapłaty.
Rozliczenie:
Wartość rynkowa komputera wynosiła 3 000 zł. Firma X musi wykazać przychód z nieodpłatnych świadczeń w tej kwocie. Nie ma tu znaczenia, że firmy są zaprzyjaźnione – nie są jednak rodziną w rozumieniu ustawy, więc nie ma zwolnienia.
Przykład 2: Nieodpłatne korzystanie z lokalu
Stan faktyczny:
Pani Agnieszka prowadzi salon fryzjerski. Jej matka udostępniła jej lokal użytkowy na prowadzenie działalności bez pobierania czynszu.
Rozliczenie:
W tym przypadku korzysta z lokalu na podstawie umowy ustnej. Ponieważ matka jest w I grupie podatkowej, świadczenie korzysta ze zwolnienia z PIT. Jednak przy przekroczeniu określonych progów może powstać obowiązek zgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego i opłacenia podatku od spadków i darowizn.
Przykład 3: Dopłata do zakupu przez gminę
Stan faktyczny:
Pan Robert, przedsiębiorca z Krakowa, otrzymał od gminy dopłatę do zakupu energooszczędnego sprzętu.
Rozliczenie:
Dopłaty, subwencje i inne tego typu środki co do zasady stanowią przychód z innych źródeł (chyba że są związane z działalnością gospodarczą – wtedy stanowią przychód z działalności). Trzeba je wykazać w zeznaniu podatkowym i – jeśli nie są zwolnione – opodatkować.
Szczególne przypadki i wyłączenia
- Przychody podlegające podatkowi od spadków i darowizn są wyłączone z PIT.
- Świadczenia od najbliższych (I i II grupa podatkowa) są często zwolnione – ale nie zawsze!
- Przychód z działalności gospodarczej obejmuje także nieodpłatne świadczenia, z wyłączeniem świadczeń od najbliższych.
- Przychody z innych źródeł to m.in. wypłaty z OFE, alimenty, stypendia, zasiłki, dotacje – tu również nieodpłatne świadczenia mogą się pojawić.
Obowiązki formalne – co musisz zrobić?
- Jeśli otrzymałeś świadczenie od osoby spoza rodziny – wykazujesz je w PIT,
- Jeśli otrzymałeś świadczenie od rodziny – sprawdź, czy przekroczyłeś limity zwolnienia od podatku od spadków i darowizn,
- Jako przedsiębiorca – pamiętaj, że nieodpłatne świadczenie to Twój przychód z działalności gospodarczej (poza wyjątkami),
- Płatnik (np. pracodawca) wystawia PIT-11, wypełniając odpowiednie sekcje – jeśli świadczenie dotyczy pracownika.
Podsumowanie – najważniejsze zasady rozliczania przychodu z nieodpłatnych świadczeń
- Nieodpłatne świadczenie powstaje zawsze, gdy podatnik uzyskuje korzyść bez konieczności zapłaty lub bez ekwiwalentu.
- Źródło świadczenia ma kluczowe znaczenie – od najbliższej rodziny obowiązują specjalne zwolnienia i wyłączenia z PIT, ale mogą pojawić się obowiązki w podatku od spadków i darowizn.
- W działalności gospodarczej nieodpłatne świadczenie (np. sprzęt, usługa, najem lokalu) prawie zawsze jest przychodem, który należy wykazać i opodatkować, z wyjątkiem świadczeń od osób bliskich w określonych sytuacjach.
- Pamiętaj o prawidłowym dokumentowaniu wartości świadczenia (najlepiej wycenić według cen rynkowych) oraz zachowaniu dowodów na okoliczność otrzymania świadczenia.
- Jeśli masz wątpliwości co do kwalifikacji świadczenia – zawsze warto zasięgnąć porady doradcy podatkowego lub skontaktować się z urzędem skarbowym.
Podstawa prawna
- art. 11 ust. 1, art. 12–14, art. 17 ust. 1, art. 21 ust. 1 pkt 125 – Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.)
- art. 1, art. 4, art. 9, art. 16 – Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2023 r. poz. 1773 ze zm.)
- art. 23 ust. 1 pkt 7 – Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (koszty uzyskania przychodu a nieodpłatne świadczenia)
Tematy porad zawartych w poradniku
- przychód z nieodpłatnych świadczeń 2025
- opodatkowanie darowizn w firmie
- nieodpłatne świadczenia a PIT i SD
- nieodpłatne użyczenie w działalności gospodarczej
- rozliczenie prezentów od firm