Transformacja cyfrowa Europy w dużej mierze zależy od dostępu do półprzewodników, potocznie zwanych czipami. Ich niedobory mogą zagrozić ciągłości pracy wielu gałęzi gospodarki – od motoryzacji, przez elektronikę, po sektor zdrowia. W odpowiedzi na te wyzwania Unia Europejska wprowadziła w 2023 roku specjalne ramy prawne dla branży czipów, które mają zapewnić bezpieczeństwo dostaw i zwiększyć konkurencyjność europejskich przedsiębiorstw. W tym poradniku dowiesz się, jakie konkretne obowiązki i szanse wynikają z rozporządzenia 2023/1781 oraz jak przygotować swoją firmę do nowych regulacji.
Dlaczego temat czipów jest kluczowy dla przedsiębiorców?
Brak chipów w Europie w ostatnich latach wywołał poważne perturbacje w przemyśle – przestoje w fabrykach samochodów, opóźnienia w produkcji elektroniki, problemy w sektorze IT. Rosnące uzależnienie od dostawców spoza UE pokazało, że niezbędne są skuteczne narzędzia prawne do wzmocnienia krajowego i europejskiego rynku półprzewodników. Przedsiębiorcy, którzy odpowiednio wcześnie dostosują się do nowych wymogów, mogą nie tylko uniknąć problemów z dostępnością komponentów, ale także skorzystać z dostępnych dotacji i ułatwień inwestycyjnych.
Najważniejsze założenia Rozporządzenia 2023/1781 – „akt w sprawie czipów”
Kogo dotyczy nowe rozporządzenie?
Nowe regulacje mają zastosowanie przede wszystkim do:
- firm działających w unijnym łańcuchu dostaw półprzewodników,
- konsorcjów zajmujących się rozwojem infrastruktury chipowej,
- centrów kompetencji oraz ośrodków badawczo-rozwojowych,
- startupów oraz MŚP związanych z technologią czipów.
Cel: bezpieczeństwo, konkurencyjność i odporność
UE chce zwiększyć swój udział w światowym rynku produkcji czipów z 10% do 20% do roku 2030. Aby to osiągnąć, wprowadziła rozwiązania oparte na trzech filarach:
1. Inicjatywa „Czipy dla Europy”
- Wspieranie inwestycji w rozwój nowych technologii i transfer wiedzy z laboratoriów do przemysłu.
- Powstawanie linii pilotażowych, które mają przyspieszyć wdrożenie innowacji na rynek.
- Tworzenie sieci centrów kompetencji w całej Europie, które mają szkolić kadry oraz wspierać firmy (szczególnie MŚP) w projektowaniu i wdrażaniu nowych rozwiązań.
- Dostęp do Funduszu na rzecz Czipów oraz dedykowanego wsparcia finansowego w ramach programów „Horyzont Europa” i „Cyfrowa Europa” (łącznie 3,3 mld euro na lata 2021-2027).
2. Ramy zapewniające bezpieczeństwo dostaw i odporność
- Możliwość uzyskania przez przedsiębiorstwa statusu „zintegrowanego zakładu produkcyjnego” lub „otwartej unijnej fabryki”, co daje dostęp do szybszej ścieżki wydawania pozwoleń inwestycyjnych.
- Wsparcie administracyjne oraz możliwość uzyskania pomocy publicznej (zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. c TFUE), o ile projekt uzyska zgodę Komisji Europejskiej.
- Certyfikat „centrum doskonałości w zakresie projektowania” dla ośrodków innowacyjnych.
3. System monitorowania i reagowania kryzysowego
- Obowiązek monitorowania rynku przez Komisję Europejską oraz państwa członkowskie w celu szybkiego wykrywania potencjalnych niedoborów półprzewodników.
- Mechanizmy reagowania kryzysowego: możliwość wprowadzenia zamówień priorytetowych, gromadzenia informacji oraz wspólnych zakupów publicznych przez Komisję na rzecz państw członkowskich w sytuacjach wyjątkowych.
- Raportowanie o poważnych incydentach oraz obowiązek przekazywania informacji o stanie produkcji i potencjale firmy.
Praktyczne przykłady zastosowania nowych przepisów
Przykład 1 – Nowe inwestycje w Polsce
Firma MicroTronik Sp. z o.o. z Gliwic, produkująca komponenty do systemów samochodowych, planuje rozbudowę linii technologicznej i wprowadzenie nowej generacji mikroczipów. Po wejściu w życie rozporządzenia firma zgłosiła wniosek do Komisji Europejskiej o przyznanie statusu zintegrowanego zakładu produkcyjnego. Dzięki temu uzyskała szybszą ścieżkę pozwoleń budowlanych oraz dostęp do programów wsparcia finansowego, co pozwoliło jej zrealizować inwestycję o 30% szybciej niż standardowo.
Przykład 2 – Start-up z Wrocławia korzystający z sieci centrów kompetencji
Start-up QuantumBee zajmujący się projektowaniem układów scalonych do urządzeń medycznych, dzięki udziałowi w sieci europejskich centrów kompetencji, uzyskał wsparcie technologiczne oraz mentoring. Dodatkowo, korzystając z instrumentów finansowych programu InvestEU, firma zdobyła środki na pierwszą serię produkcyjną i ekspansję zagraniczną. QuantumBee dzięki tej współpracy weszła na rynek niemiecki i holenderski, zwiększając zatrudnienie o 50%.
Przykład 3 – Sankcje za brak raportowania
Duża spółka z branży elektronicznej, EuroChip Industries z Madrytu, zignorowała obowiązek przekazania Komisji informacji o poważnych zakłóceniach w swoim zakładzie produkcyjnym (awaria linii produkcyjnej spowodowała tygodniowy przestój). Zgodnie z art. 33 rozporządzenia, Komisja nałożyła na firmę karę w wysokości 200 000 euro za rażące zaniedbanie i niewłaściwe raportowanie.
Kluczowe wskazówki dla przedsiębiorców – jak przygotować się do nowych wymogów?
- Sprawdź, czy Twoja firma podlega nowym przepisom – zwłaszcza jeśli uczestniczysz w łańcuchu dostaw półprzewodników lub zamierzasz inwestować w produkcję chipów.
- Monitoruj informacje o dostępnych programach wsparcia – śledź aktualności dotyczące programów „Horyzont Europa”, „Cyfrowa Europa” oraz InvestEU, a także działania centrów kompetencji w Polsce i innych krajach UE.
- Bądź gotowy na nowe obowiązki raportowe – przygotuj procedury na wypadek konieczności zgłaszania incydentów lub udostępniania informacji o produkcji oraz zakłóceniach. Pamiętaj, że za umyślne lub rażąco niedbałe naruszenia grożą kary pieniężne do 300 000 EUR.
- Zastanów się nad uzyskaniem statusu zintegrowanego zakładu produkcyjnego lub otwartej unijnej fabryki – dzięki temu możesz uzyskać szybszy dostęp do pozwoleń, ulg oraz dedykowanych środków publicznych.
Podsumowanie
Rozporządzenie UE 2023/1781 to milowy krok dla bezpieczeństwa i rozwoju rynku półprzewodników w Europie. Firmy, które odpowiednio zareagują na nowe przepisy, zyskają przewagę konkurencyjną, dostęp do nowoczesnych technologii, szersze wsparcie finansowe i ochronę przed skutkami kryzysów podażowych. Warto nie tylko wdrożyć nowe procedury, ale także aktywnie szukać możliwości rozwoju i ekspansji – szczególnie poprzez współpracę z sieciami kompetencji i korzystanie z dedykowanych funduszy UE.
Podstawa prawna
- art. 3 ust. 1, art. 3 ust. 2, art. 20 ust. 1, art. 20 ust. 1 lit. b, art. 23 ust. 1, art. 24, art. 27, art. 28–30, art. 33 ust. 1, art. 33 ust. 3, art. 33 ust. 4 – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1781 z dnia 13 września 2023 r. w sprawie ustanowienia ram dotyczących środków na rzecz wzmocnienia europejskiego ekosystemu półprzewodników oraz zmiany rozporządzenia (UE) 2021/694 („akt w sprawie czipów”)
- art. 107 ust. 3 lit. c – Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)
- Rozporządzenie (UE) 2023/1782 zmieniające rozporządzenie (UE) 2021/2085 w zakresie Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Czipów
Tematy porad zawartych w poradniku
- ramy prawne dla półprzewodników UE 2025
- obowiązki firm produkujących czipy w Polsce
- wsparcie i dotacje dla branży półprzewodników UE
- monitorowanie łańcucha dostaw półprzewodników
- sankcje za nieprzestrzeganie rozporządzenia o czipach
Adresy urzędowe i polecane źródła
- https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32023R1781 – treść rozporządzenia 2023/1781 (PL)
- https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia – Ministerstwo Rozwoju i Technologii (informacje dla przedsiębiorców)
- https://horyzont-europa.gov.pl/ – Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE
- https://ec.europa.eu/info/funding-tenders/opportunities/portal/screen/programmes/horizon – Program Horyzont Europa