W sporach sądowych – zwłaszcza tych, które dotyczą naruszeń prawa własności intelektualnej, czynów nieuczciwej konkurencji czy skomplikowanych relacji gospodarczych – czas reakcji i możliwość natychmiastowej ochrony swoich praw mogą zadecydować o sukcesie lub porażce całego postępowania. Nawet najlepiej przygotowany pozew, poparty rzetelnym materiałem dowodowym, może nie dać praktycznego efektu, jeśli do momentu rozstrzygnięcia sprawy pozwany zdąży naruszyć prawo w sposób nieodwracalny. Z tego powodu instytucja zabezpieczenia roszczenia, która ma umożliwić tymczasową ochronę praw jeszcze przed zakończeniem procesu, ma ogromne znaczenie praktyczne.
W tym poradniku wyjaśniam:
- jakie warunki musisz spełnić, by uzyskać zabezpieczenie,
- jak uprawdopodobnić roszczenie i interes prawny,
- jakiego rodzaju dowody warto załączyć,
- kiedy i jak skorzystać z opinii eksperta,
- co zrobić, by zabezpieczenie nie zostało oddalone z powodu zwłoki.
Wszystko to w języku przystępnym dla przedsiębiorców i osób bez przygotowania prawniczego – ale z zachowaniem pełnej zgodności z przepisami.
📌 Przesłanki udzielenia zabezpieczenia – uprawdopodobnienie roszczenia i interesu prawnego
Sąd może udzielić zabezpieczenia tylko wtedy, gdy spełnione są łącznie dwie przesłanki wskazane w art. 730¹ § 1 kodeksu postępowania cywilnego:
„Udzielenie zabezpieczenia jest dopuszczalne, jeżeli strona uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.”
(art. 730¹ § 1 – Kodeks postępowania cywilnego)
Co to oznacza w praktyce?
✔ 1. Uprawdopodobnienie roszczenia
Musisz przekonać sąd, że twoje żądanie – np. zakazanie konkurentowi korzystania z podobnego znaku towarowego – ma szansę powodzenia. Nie musisz jeszcze „udowodnić” tego w pełni (jak w pozwie), ale powinieneś wykazać na tyle dużo, by sąd uznał, że twoje roszczenie może być zasadne.
✔ 2. Uprawdopodobnienie interesu prawnego
Musisz wykazać, że brak zabezpieczenia utrudni wykonanie wyroku albo osiągnięcie celu postępowania – czyli np. jeśli nie powstrzymasz teraz naruszyciela, to do końca procesu twoje prawo zostanie poważnie naruszone albo stracisz rynek.
Uwaga: Jeśli sąd uzna, że nie uprawdopodobniłeś roszczenia – w ogóle nie będzie rozważać interesu prawnego. Te przesłanki są badane w tej kolejności.
📌 Jak uprawdopodobnić roszczenie? – praktyczne wskazówki i przykłady
Uprawdopodobnienie oznacza coś pomiędzy „gołym twierdzeniem” a „twardym dowodem”. W odróżnieniu od udowodnienia, nie jest tu wymagane spełnienie wszystkich wymogów formalnych (np. dowody z dokumentów nie muszą być oryginałami, wystarczy kopia czy e-mail).
Uprawdopodobnić należy:
- okoliczności faktyczne, które będą później podstawą powództwa,
- podstawę prawną roszczenia – nie trzeba jej wskazywać literalnie, ale roszczenie nie może być oczywiście sprzeczne z przepisami prawa.
Przykład 1:
🧑🔧 Pan Adam prowadzi firmę oferującą napoje funkcjonalne pod marką „VitaDrinks”. Gdy zauważył, że konkurencja wypuściła produkt o nazwie „VittaDrinkz”, bardzo podobnej szacie graficznej i niemal identycznej butelce, złożył wniosek o zabezpieczenie roszczenia o zaniechanie naruszeń prawa do znaku towarowego. Do wniosku dołączył zgłoszenie znaku w UPRP oraz fotografie obu produktów.
➡ Dzięki temu sąd uznał, że roszczenie zostało uprawdopodobnione – bo był dowód na posiadanie prawa oraz podobieństwo wizualne produktów.
Przykład 2:
🏢 Spółka Modnia wyprodukowała oryginalny wzór płaszcza, który nie był jeszcze zarejestrowany, ale zdążył trafić do sieci sprzedaży. Gdy konkurent wypuścił niemal identyczny model, spółka wniosła o zabezpieczenie roszczenia o zaniechanie czynu nieuczciwej konkurencji (naśladownictwo).
➡ Spółka załączyła zdjęcia modeli, rachunki dokumentujące pierwszeństwo wprowadzenia produktu do obrotu i złożyła prywatną opinię eksperta z branży modowej. Sąd uznał, że istnieje prawdopodobieństwo naruszenia.
Dowody w postępowaniu zabezpieczającym – dokumenty, fotografie, protokoły, printscreeny
W postępowaniu zabezpieczającym nie obowiązują pełne rygory dowodowe. Zgodnie z art. 243⁵ k.p.c., uprawdopodobnienie może być dokonane za pomocą wszelkich środków, które nie muszą spełniać wymagań właściwych dla dowodów w postępowaniu rozpoznawczym. To oznacza, że nie trzeba przedstawiać oryginałów dokumentów, można też korzystać z e-maili, skanów, prywatnych notatek, zdjęć itp.
Ale uwaga: same twierdzenia strony nie wystarczą – potrzebny jest materiał, który przekona sąd, że istnieje realna podstawa do twierdzeń. Oto jak to wygląda w praktyce:
✔ Jakie dowody są skuteczne?
📄 Dokumenty urzędowe i prywatne:
- świadectwa rejestracji znaków towarowych, patentów, wzorów przemysłowych,
- umowy, faktury, rachunki, korespondencja z kontrahentami,
- dowody pierwszeństwa używania oznaczenia (np. screeny archiwalnych stron www, wpisy w mediach społecznościowych).
🖼️ Fotografie i materiały wizualne:
- zdjęcia produktów – koniecznie dobrej jakości, ukazujące detale, proporcje, kolory,
- zestawienia porównawcze (np. slajdy, tabele),
- w przypadku produktów 3D – zdjęcia z różnych kątów, najlepiej z zaznaczeniem wymiarów.
🖥️ Printscreeny z internetu:
- kopie stron internetowych przeciwnika,
- zrzuty ekranu z aukcji, social mediów, blogów.
📌 Zwróć uwagę: printscreeny mogą nie wystarczyć, jeśli przeciwnik zakwestionuje ich autentyczność. Warto zabezpieczyć materiał w sposób profesjonalny.
🧾 Protokół notarialny otwarcia strony internetowej
Jeśli chcesz mieć mocny dowód, który sąd uzna z dużym prawdopodobieństwem – zleć notariuszowi sporządzenie protokołu z otwarcia danej strony. Notariusz opisuje, co widzi na ekranie, zapisuje źródło i czas – i nadaje dokumentowi walor urzędowy.
➡ Jeśli chcesz pokazać, że treści były widoczne przez dłuższy czas – najlepiej zlecić kilka protokołów w różnych dniach.
📌 Opinie prywatne jako sposób na uprawdopodobnienie roszczenia
W wielu sprawach – szczególnie z zakresu prawa patentowego, autorskiego, wzorów użytkowych – sąd musi odwołać się do wiedzy specjalnej. Ale uwaga – w postępowaniu zabezpieczającym nie przeprowadza się dowodów z opinii biegłego (bo to zbyt czasochłonne).
Rozwiązanie? Opinia prywatna eksperta.
Co to jest opinia prywatna?
To dokument przygotowany przez specjalistę (np. rzecznika patentowego, informatyka, projektanta, eksperta branżowego), który:
- ocenia, czy doszło do naruszenia,
- porównuje produkty/oznaczenia/treści,
- wskazuje, na czym polega podobieństwo,
- komentuje skutki gospodarcze.
Czy sądy akceptują takie opinie?
✔ Tak – najczęściej tak. Sądy podkreślają, że opinia prywatna może nie być dowodem sensu stricto, ale wzmacnia wiarygodność twierdzeń strony i może przekonać sąd do ich zasadności.
✖ Nie – czasem nie. Część sędziów traktuje takie opinie tylko jako „twierdzenie strony” (zwłaszcza jeśli są bardzo jednostronne lub napisane przez osobę bez wyraźnych kwalifikacji).
📌 Najlepiej zlecać sporządzenie opinii renomowanym kancelariom lub ekspertom z tytułem zawodowym – to zwiększa ich wagę w oczach sądu.
Co w przypadku dwóch sprzecznych opinii?
W sprawach spornych często każda strona przedstawia swoją opinię. Czy to przekreśla możliwość uzyskania zabezpieczenia?
Nie! Sąd nie jest zwolniony z oceny materiału – musi rozstrzygnąć, która opinia jest bardziej przekonująca. Sąd może też – choć rzadko – odmówić zabezpieczenia, jeśli uzna, że obie opinie są nieprzydatne (zbyt ogólne, nieobiektywne).
Interes prawny w uzyskaniu zabezpieczenia – jak go udowodnić?
Drugą niezbędną przesłanką do uzyskania zabezpieczenia – obok uprawdopodobnienia roszczenia – jest interes prawny. Jego znaczenie określa art. 730¹ § 2 kodeksu postępowania cywilnego:
„Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi albo poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.”
W praktyce chodzi więc o to, czy – bez szybkiej ochrony – twoje prawa mogą ulec uszczupleniu, a wyrok wydany za kilka miesięcy lub lat będzie spóźniony i nieskuteczny.
Przykłady sytuacji, w których występuje interes prawny:
✔ Naruszenie trwa i szkodzi twoim interesom tu i teraz – np. pozwany używa łudząco podobnego znaku towarowego lub sprzedaje kopie twoich produktów.
✔ Skutki naruszenia są nieodwracalne – np. produkt złej jakości „psuje” renomę twojej marki, konsumenci są wprowadzani w błąd co do pochodzenia.
✔ Produkt naruszyciela trafia do sprzedaży przed ważnym wydarzeniem – np. zawody sportowe, koncert, premiera (ambush marketing).
✔ Cena konkurencyjnego, nielegalnie oznaczonego towaru jest znacznie niższa – a przez to odbiera ci klientów i udział w rynku.
✔ Strona przeciwna może ukryć majątek albo zmienić oznaczenia – co utrudni wykonanie wyroku.
📌 Argumenty, które dobrze działają w sądzie
Aby sąd uznał istnienie interesu prawnego, nie wystarczy ogólne stwierdzenie, że „działanie pozwanego szkodzi” – trzeba to pokazać konkretnie i przekonująco.
Oto przykłady skutecznych argumentów:
- „Dalsze używanie oznaczenia przez przeciwnika prowadzi do utrwalania w świadomości konsumentów błędnego skojarzenia z moją marką.”
- „Ze względu na niską jakość produktu oferowanego pod znakiem podobnym do mojego, odbiorcy będą trwale zniechęceni do marki.”
- „Wyrok za dwa lata nie cofnie faktu naruszenia monopolu, jaki przyznaje mi prawo wyłączne – a ja nie odzyskam udziału w rynku.”
- „Jeśli nie zostanie zakazane świadczenie usługi przez pozwanego, który wykorzystuje mój projekt, nie będę w stanie skutecznie konkurować cenowo.”
- „Szkody już powstałe są nieodwracalne, a kolejne będą rosły – czego nie da się naprawić zwykłym roszczeniem odszkodowawczym.”
📌 Czynnik czasu – kiedy zwłoka przekreśla interes prawny?
Choć prawo nie nakłada terminu na złożenie wniosku o zabezpieczenie, to jednak sądy oceniają, czy wnioskodawca działał niezwłocznie po powzięciu informacji o naruszeniu.
Zasada:
🕒 Im dłużej czekasz z reakcją, tym trudniej będzie wykazać, że potrzebujesz natychmiastowej ochrony.
Sądy wielokrotnie wskazywały, że wielomiesięczne – a tym bardziej wieloletnie – tolerowanie naruszenia jest sprzeczne z ideą zabezpieczenia jako środka „pilnego”.
Przykład:
📄 W jednej ze spraw Sąd Okręgowy w Warszawie uznał, że skoro spółka przez ponad 4 lata tolerowała używanie przez konkurencję oznaczenia rzekomo naruszającego jej znak, to nie może twierdzić, że nagle potrzebuje ochrony tymczasowej.
📌 Czy każda zwłoka oznacza oddalenie wniosku?
Nie zawsze. Zgodnie z orzecznictwem i doktryną, jeżeli opóźnienie w złożeniu wniosku jest racjonalnie uzasadnione, interes prawny może nadal istnieć.
Przykłady usprawiedliwienia zwłoki:
- próby polubownego zakończenia sporu (negocjacje, wezwania przedsądowe),
- oczekiwanie na unieważnienie prawa przeciwnika przez UPRP,
- brak wcześniejszej wiedzy o naruszeniu,
- potrzeba zebrania dowodów (np. opinii prywatnej).
W takich przypadkach należy wyraźnie wskazać w uzasadnieniu wniosku, dlaczego nie podjęto działań wcześniej.
Praktyczne przykłady z życia przedsiębiorców – kiedy zabezpieczenie działa, a kiedy nie?
✅ Przykład udanego zabezpieczenia – ochrona wzoru produktu
🧑🎨 Pani Barbara zaprojektowała innowacyjny wzór krzesła, który zarejestrowała jako wzór przemysłowy w EUIPO. Po kilku miesiącach konkurencyjna firma rozpoczęła sprzedaż niemal identycznych krzeseł. Mimo że spór dopiero się rozpoczął, Pani Barbara złożyła wniosek o zabezpieczenie roszczenia o zaniechanie naruszeń. Do wniosku załączyła:
- świadectwo rejestracji wzoru,
- fotografie obu produktów (z opisami i wymiarami),
- prywatną opinię rzeczoznawcy wzornictwa,
- wyliczenie potencjalnych strat rynkowych,
- printscreeny ofert konkurencji w e-sklepach.
➡ Sąd uznał, że roszczenie zostało uprawdopodobnione, a dalsza sprzedaż naruszającego produktu grozi nieodwracalną szkodą – i udzielił zabezpieczenia.
❌ Przykład oddalonego wniosku – zbyt późna reakcja
🏢 Spółka technologiczna „Innovatis” odkryła, że konkurencja używa bardzo podobnej nazwy do ich oprogramowania („InnovatIQ” vs „Innovatis”). Firma działała pod tą nazwą od lat i miała zarejestrowany znak towarowy. Wniosek o zabezpieczenie złożyła… po 2 latach od wykrycia naruszenia. We wniosku nie wyjaśniła, dlaczego czekała.
➡ Sąd uznał, że skoro przez 2 lata spółka nie podejmowała żadnych działań, a konkurent działał publicznie i nie ukrywał oznaczenia, to nie ma interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia – wniosek został oddalony.
✅ Przykład skutecznej obrony – kontr-opinia prywatna
🎨 Firma designowa „GrafMix” została pozwana za rzekome naruszenie praw autorskich do plakatu. Powód wniósł o zabezpieczenie polegające na zakazie sprzedaży całej kolekcji. GrafMix zareagował pismem zaporowym, załączając opinię prywatną eksperta od grafiki cyfrowej, który wskazał istotne różnice między projektami. Powód również miał swoją opinię.
➡ Sąd uznał, że przedstawione opinie są sprzeczne, a stan faktyczny na tyle złożony, że nie można jednoznacznie stwierdzić prawdopodobieństwa naruszenia – wniosek o zabezpieczenie został oddalony.
📌 Podsumowanie – jak zwiększyć szanse na uzyskanie zabezpieczenia?
Oto najważniejsze zasady, które pomogą ci skutecznie uzyskać zabezpieczenie:
✔ Zareaguj szybko
Nie zwlekaj z wnioskiem – im dłużej czekasz, tym trudniej przekonać sąd, że potrzebujesz natychmiastowej ochrony.
✔ Dobrze udokumentuj roszczenie
Załącz:
- dokumenty potwierdzające prawo (rejestracje, umowy),
- materiały porównawcze (zdjęcia, screeny),
- prywatną opinię eksperta, jeśli sprawa wymaga wiedzy specjalistycznej.
✔ Wskaż, jak szkoda się pogłębia
Pokaż, że:
- renoma marki jest zagrożona,
- klienci są wprowadzani w błąd,
- spada sprzedaż lub udział w rynku,
- szkody są nieodwracalne lub trudne do oszacowania.
✔ Dopasuj środki do charakteru sprawy
Nie zawsze konieczne jest zatrzymanie całej działalności pozwanego – często wystarczy zakaz określonych działań, np. używania znaku, publikacji treści, reemisji utworów.
Podstawa prawna
Poniżej zestawienie przepisów prawa przywoływanych lub mających zastosowanie w kontekście zabezpieczenia roszczeń:
- art. 730¹ § 1 i 2 – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296, ze zm.):
„Udzielenie zabezpieczenia jest dopuszczalne, jeżeli strona uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi albo poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.” - art. 243⁵ – Kodeks postępowania cywilnego:
„Uprawdopodobnienie może być dokonane za pomocą wszelkich środków, które nie muszą odpowiadać wymaganiom przewidzianym dla dowodów.” - art. 755 § 2¹ – Kodeks postępowania cywilnego:
Dotyczy możliwości zastosowania środków zabezpieczenia zmierzających do zapobieżenia szkodom lub innym niekorzystnym skutkom – np. w sprawach z zakresu prawa własności intelektualnej. - art. 5 – Kodeks cywilny (nadużycie prawa podmiotowego)
- art. 10, art. 13 – Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. 2022 poz. 1233)
Dotyczą zakazu wprowadzania w błąd co do pochodzenia towaru lub jego formy. - Rozporządzenie Rady (WE) nr 207/2009 z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego
(obecnie: Rozporządzenie (UE) 2017/1001 o znaku towarowym Unii Europejskiej)
📌 Tematy porad zawartych w poradniku
Oto najważniejsze frazy kluczowe, które najlepiej opisują zakres poradnika i wspierają jego optymalizację pod SEO:
- zabezpieczenie roszczenia w sprawach cywilnych
- uprawdopodobnienie roszczenia 2025
- interes prawny w zabezpieczeniu
- dowody w postępowaniu zabezpieczającym
- opinie prywatne w sprawach IP
📌 Źródła urzędowe i kategoria poradnika
Przydatne strony urzędowe:
- https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc (Ministerstwo Sprawiedliwości)
- https://orzeczenia.ms.gov.pl (Orzeczenia sądów powszechnych)
- https://uprp.gov.pl (Urząd Patentowy RP)
- https://euipo.europa.eu (EUIPO – ochrona znaków i wzorów w UE)
- https://isap.sejm.gov.pl (Internetowy System Aktów Prawnych)