Dlaczego warto to wiedzieć?
Zarówno dla przedsiębiorcy, który utracił płynność finansową, jak i dla jego wierzycieli, znajomość procedury upadłościowej jest kluczowa. Pozwala na odpowiednie przygotowanie się do postępowania i uniknięcie błędów, które mogą opóźnić lub uniemożliwić ogłoszenie upadłości. W artykule krok po kroku wyjaśniamy, jak wygląda ten proces, kto i kiedy może złożyć wniosek oraz co się dzieje po jego złożeniu.
Etapy postępowania upadłościowego – ogólny podział
Prawo upadłościowe wyróżnia dwa główne etapy postępowania:
- Etap 1: Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości
- Etap 2: Właściwe postępowanie upadłościowe
W tej części skupimy się na pierwszym etapie, czyli momentach od złożenia wniosku aż do wydania postanowienia przez sąd.
Krok 1: Kto może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości?
Postępowanie upadłościowe nie jest wszczynane z urzędu – konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku. Uprawnionymi do tego są:
- dłużnik,
- każdy z jego wierzycieli,
- inne podmioty wskazane w ustawie (np. zarządca sądowy, organ nadzorujący działalność dłużnika).
W praktyce najczęściej wniosek składa sam dłużnik, który chce legalnie uporządkować sytuację finansową firmy.
👉 Przykład:
Jan Mielczarek prowadzący działalność w branży budowlanej zauważył, że od kilku miesięcy nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań. Po analizie sytuacji decyduje się złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, zanim dojdzie do egzekucji komorniczej.
Krok 2: Co musi zawierać wniosek?
Aby sąd rozpoznał wniosek, musi on być:
- należycie opłacony,
- kompletny – nie może mieć braków formalnych ani fiskalnych.
Jeśli wniosek zawiera błędy, sąd może go:
- zwrócić – co nie zamyka drogi do ponownego złożenia,
- odrzucić – jeśli brak jest podstaw procesowych,
- umorzyć postępowanie – np. gdy wierzyciel cofa wniosek.
Krok 3: Co bada sąd?
Sąd analizuje wniosek zarówno pod względem formalnym, jak i merytorycznym. Sprawdza m.in.:
- czy wniosek złożyła uprawniona osoba,
- czy dłużnik ma zdolność upadłościową,
- czy jest niewypłacalny (czyli nie wykonuje wymagalnych zobowiązań pieniężnych od co najmniej 3 miesięcy – zgodnie z art. 11 ust. 1 p.u.),
- czy nie toczy się równoległe postępowanie restrukturyzacyjne.
Krok 4: Jakie rozstrzygnięcia może wydać sąd?
Po analizie wniosku sąd może:
- ogłosić upadłość dłużnika,
- odrzucić wniosek (np. brak jurysdykcji lub przesłanek procesowych),
- oddalić wniosek (np. gdy majątek dłużnika nie wystarczy nawet na koszty postępowania),
- umorzyć postępowanie (np. na skutek cofnięcia wniosku przez wierzyciela),
- zwrócić wniosek (np. z powodu braków formalnych).
👉 Przykład:
Spółka transportowa „Logifast” z Wrocławia złożyła wniosek o upadłość. Jednak jej majątek obejmował jedynie leasingowane pojazdy i kilka tysięcy złotych na koncie – niewystarczająco, by pokryć koszty postępowania. W rezultacie sąd oddalił wniosek.
Krok 5: Termin rozpoznania wniosku
Sąd powinien rozpoznać wniosek w ciągu dwóch miesięcy od dnia jego złożenia. W praktyce może to jednak potrwać dłużej, zwłaszcza w sądach o dużym obciążeniu sprawami.
Krok 6: Zbieg postępowań – upadłość a restrukturyzacja
Jeżeli równolegle z wnioskiem o upadłość wpłynie wniosek restrukturyzacyjny, sąd najpierw rozpoznaje wniosek restrukturyzacyjny. Jeżeli okaże się zasadny – wniosek o upadłość zostaje odrzucony.
To podejście wspiera ratowanie firm, które mimo problemów finansowych mają realne szanse na restrukturyzację.
Krok 7: Ogłoszenie upadłości – co oznacza?
Jeśli sąd uwzględni wniosek, wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości. Z tą datą:
- rozpoczyna się drugi etap – właściwe postępowanie upadłościowe,
- majątek dłużnika staje się masą upadłości, zarządzaną przez syndyka,
- wszelkie egzekucje ulegają zawieszeniu.
Co dzieje się po ogłoszeniu upadłości?
Z chwilą wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnika, postępowanie wchodzi w tzw. faza właściwa. Od tego momentu kontrolę nad majątkiem dłużnika przejmuje syndyk, a głównym celem staje się jak najbardziej równomierne zaspokojenie wierzycieli.
Rola syndyka w postępowaniu upadłościowym
Syndyk to kluczowa postać w całym procesie – działa on w imieniu masy upadłości i odpowiada za:
- zarządzanie majątkiem upadłego,
- likwidację masy upadłości,
- ustalenie wierzytelności i przygotowanie planu podziału,
- reprezentowanie upadłego w postępowaniu sądowym i administracyjnym.
👉 Przykład:
Po ogłoszeniu upadłości spółki handlowej „EcoZbyt”, syndyk ustalił, że firma ma liczne zaległości wobec dostawców, a także kilku klientów oczekujących zwrotu zaliczek. Zadaniem syndyka było zebranie majątku spółki (m.in. zaległych należności), sprzedaż jego składników oraz przygotowanie listy wierzycieli.
Trzy kluczowe obszary działania syndyka
1. Zaspokojenie roszczeń wierzycieli
- Sporządzenie obwieszczenia o ogłoszeniu upadłości (publikowane w KRZ),
- Wezwanie wierzycieli do zgłoszenia wierzytelności (termin: 30 dni od obwieszczenia),
- Ocena zgłoszeń i sporządzenie listy wierzytelności – decyduje, które z nich są uzasadnione i w jakiej wysokości.
👉 Pamiętaj: wierzyciel, który nie zgłosi wierzytelności w terminie, może nie zostać uwzględniony w podziale majątku.
2. Zarząd nad masą upadłości
- Ustalenie, co wchodzi w skład majątku upadłego (aktywa),
- Weryfikacja zobowiązań (pasywa),
- Podejmowanie działań w celu odzyskania majątku – np. odstąpienie od niekorzystnych umów, dochodzenie wierzytelności.
3. Likwidacja masy upadłości
- Sprzedaż majątku upadłego – może to być zarówno majątek ruchomy (np. maszyny), nieruchomy (lokale, grunty), jak i prawa (np. patenty, udziały),
- Dochody ze sprzedaży trafiają do funduszu masy upadłości,
- Sporządzenie planu podziału i wypłata środków wierzycielom zgodnie z kolejnością zaspokojenia.
Kolejność zaspokojenia wierzycieli
Prawo upadłościowe przewiduje ściśle określoną kolejność, w jakiej wierzyciele są zaspokajani. W skrócie:
- Koszty postępowania (np. wynagrodzenie syndyka)
- Roszczenia pracownicze (np. zaległe pensje)
- Roszczenia zabezpieczone rzeczowo (np. hipoteki)
- Pozostałe roszczenia nieuprzywilejowane
Wierzyciele są grupowani w kategorie, a wypłaty są dokonywane proporcjonalnie w ramach danej grupy – jeśli funduszy nie starczy dla wszystkich.
Lista wierzytelności – kluczowy dokument
Syndyk przygotowuje listę wierzytelności, która zawiera:
- dane wierzycieli,
- kwoty wierzytelności,
- podstawy prawne,
- informację o uznaniu lub odmowie uznania.
Na listę przysługuje sprzeciw, który rozpatruje sędzia-komisarz.
👉 Przykład:
Firma „TechSpace” złożyła w postępowaniu upadłościowym zgłoszenie wierzytelności na kwotę 45 000 zł z tytułu dostawy sprzętu. Syndyk uznał ją tylko częściowo – na 30 000 zł – argumentując, że pozostała część faktury była wystawiona bez potwierdzenia dostawy. Sprawa trafiła do sędziego-komisarza w drodze sprzeciwu.
Zakończenie postępowania upadłościowego
Postępowanie kończy się, gdy:
- majątek został zlikwidowany,
- środki zostały podzielone,
- lista wierzytelności jest prawomocna.
Sąd wydaje wtedy postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego, a masa upadłości przestaje istnieć. W przypadku osób fizycznych możliwe jest również przeprowadzenie umorzenia zobowiązań – tzw. „upadłość konsumencka z oddłużeniem”.
Podsumowanie
Postępowanie upadłościowe to złożony, ale przejrzysty proces, który ma na celu:
- ochronę wierzycieli przed nieuczciwym działaniem dłużnika,
- uporządkowanie sytuacji majątkowej firmy lub osoby fizycznej,
- maksymalne zaspokojenie wierzycieli w ramach dostępnego majątku.
Pamiętaj, że wniosek o upadłość warto składać odpowiednio wcześnie – nie tylko po to, by nie narazić się na odpowiedzialność, ale także by zwiększyć szanse na uporządkowanie sytuacji finansowej w sposób legalny i kontrolowany.
Podstawa prawna
- art. 18–54a, art. 9a, art. 11, art. 20 ust. 1, art. 32 ust. 2, art. 35, art. 52 – ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. 2022 poz. 1520 z późn. zm.)
- art. 355, art. 199 – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. 2023 poz. 1550 z późn. zm.)