Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) to jedna z najważniejszych instytucji UE, która dba o jednolitą wykładnię prawa unijnego i zapewnia jego skuteczne stosowanie w państwach członkowskich. W praktyce oznacza to, że jego wyroki wpływają bezpośrednio na życie obywateli, funkcjonowanie administracji publicznej oraz działalność przedsiębiorców. Reforma sądownictwa UE, która weszła w życie 1 września 2024 r., wprowadziła istotne zmiany w funkcjonowaniu TSUE i Sądu Unii, a dane ze sprawozdania za 2024 r. pozwalają zrozumieć realny wpływ tych zmian na praktykę orzeczniczą.
🔹 Czym jest TSUE i jaką pełni funkcję?
TSUE to wspólna nazwa dla dwóch organów sądowniczych Unii Europejskiej:
- Trybunału Sprawiedliwości (TS) – rozpatruje m.in. pytania prejudycjalne, odwołania i skargi na naruszenia prawa UE,
- Sądu Unii Europejskiej (Sąd) – zajmuje się głównie skargami wniesionymi przez osoby fizyczne, prawne i niektóre instytucje.
Choć mówimy często zbiorczo o TSUE, to warto wiedzieć, że statystyki i orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości (TS) analizowane w niniejszym poradniku nie obejmują działalności Sądu Unii.
🔹 Reforma sądownictwa unijnego z 2024 roku – co się zmieniło?
W dniu 1 września 2024 r. weszła w życie reforma, która miała znaczący wpływ na funkcjonowanie sądownictwa unijnego. Kluczowe zmiany to:
- Rozszerzenie właściwości Sądu Unii, który od tej pory może orzekać także w zakresie pytań prejudycjalnych w wybranych obszarach prawa UE (np. polityka społeczna, prawo ochrony środowiska).
- Zwiększenie dostępności odwołań od orzeczeń Sądu Unii do Trybunału Sprawiedliwości.
📌 Reforma miała na celu odciążenie TS i skrócenie czasu rozpoznawania spraw, jednak pełny efekt zmian będzie widoczny dopiero w kolejnych latach.
🔹 Co to są pytania prejudycjalne i dlaczego są ważne?
Pytanie prejudycjalne to mechanizm, w ramach którego sądy krajowe mogą (a czasem muszą) zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z prośbą o interpretację prawa unijnego. Wyrok wydany w odpowiedzi ma charakter wiążący – sądy krajowe muszą stosować się do tej interpretacji przy rozstrzyganiu sprawy.
✔ Dzięki temu mechanizmowi zapewniona jest jednolitość stosowania prawa UE we wszystkich państwach członkowskich.
Przykład praktyczny:
🧑⚖ Sąd Okręgowy w Rzeszowie prowadzi sprawę o zwrot kosztów roamingu naliczonych przez operatora. Ma wątpliwości, czy zgodne z prawem UE jest pobieranie opłat w przypadku przekroczenia limitu danych przy braku powiadomienia klienta. Składa pytanie prejudycjalne do TSUE. Wyrok Trybunału stanie się wykładnią obowiązującą we wszystkich państwach UE.
🔹 Działalność Trybunału Sprawiedliwości w 2024 roku – najważniejsze statystyki
Z opublikowanego w kwietniu 2025 r. sprawozdania rocznego TSUE za 2024 r. wynika, że Trybunał był wyjątkowo aktywny:
- 863 sprawy zostały zakończone, w tym:
- 512 wyroków, z czego:
- 376 w trybie prejudycjalnym (rekordowa liczba),
- 106 w wyniku odwołań od orzeczeń Sądu Unii,
- 30 w skargach bezpośrednich.
- 512 wyroków, z czego:
📌 Szczególnie dużo spraw dotyczyło:
- przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości,
- podatków,
- własności intelektualnej,
- harmonizacji prawa (np. dyrektywy i rozporządzenia),
- polityki gospodarczej, sankcji wobec Rosji i sytuacji w Ukrainie.
🔹 Czas oczekiwania na wyrok – dłużej niż rok i pół
Z danych Trybunału wynika, że średni czas rozpatrywania wniosków prejudycjalnych w 2024 r. wyniósł:
- 17,2 miesiąca – to wzrost w porównaniu do 16,8 miesiąca w 2023 r.,
- 21,5 miesiąca – tyle trwało średnio rozpatrzenie skargi bezpośredniej (wzrost z 20,8 miesiąca).
⚠️ Pomimo zwiększonej efektywności, czas trwania postępowań nadal pozostaje długi, co może mieć znaczenie dla krajowych postępowań sądowych zawieszonych do czasu rozstrzygnięcia TSUE.
🔹 Przełomowe orzeczenia i pełny skład Trybunału
Wyjątkowo rzadko Trybunał orzeka w pełnym składzie – w 2024 r. zdarzyło się to tylko raz:
📄 Sprawa C-470/21, La Quadrature du Net i in. przeciwko Premier ministre (EU:C:2024:370) – dotyczyła danych osobowych oraz przeciwdziałania naruszeniom praw własności intelektualnej. Pełny skład pokazuje wagę sprawy dla porządku prawnego UE.
Z kolei Wielka Izba (skład rozszerzony) wydała aż 75 orzeczeń, co pokazuje rosnące znaczenie bardziej złożonych i precedensowych spraw.
Napływ nowych spraw – jakie obszary dominowały w 2024 roku?
W 2024 r. do Trybunału Sprawiedliwości wpłynęło aż 920 nowych spraw, z czego:
- 573 dotyczyło wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym,
- 53 stanowiły skargi bezpośrednie.
📌 To pokazuje, że pytania prejudycjalne nadal stanowią zdecydowaną większość wpływających spraw – co podkreśla fundamentalną rolę TSUE jako interpretatora prawa UE.
Najczęściej rozpatrywane sprawy dotyczyły:
- prawa konkurencji i pomocy państwa,
- ochrony konsumentów,
- środowiska naturalnego,
- polityki społecznej i transportu,
- środków ograniczających przyjętych wobec Rosji w związku z wojną w Ukrainie.
Przykład:
🧑🔧 Firma z Belgii zaskarżyła decyzję Komisji Europejskiej zatwierdzającą pomoc publiczną dla konkurencyjnego przedsiębiorstwa w Hiszpanii. Sprawa trafiła do TSUE, który miał rozstrzygnąć, czy decyzja KE była zgodna z zasadami rynku wewnętrznego. Orzeczenie Trybunału może mieć wpływ na wszystkie firmy działające w tym sektorze.
🔹 Udział polskich sądów w systemie prejudycjalnym
W 2024 r. polskie sądy wystąpiły z 47 pytaniami prejudycjalnymi, co oznacza, że ich aktywność w porównaniu z 2023 r. pozostała na podobnym poziomie. Oznacza to utrzymującą się rolę Polski jako istotnego uczestnika systemu sądownictwa unijnego.
Najczęściej pytania kierowały:
- sądy administracyjne (np. w sprawach VAT, ochrony środowiska),
- sądy powszechne (np. w sprawach konsumenckich i pracowniczych).
📄 Pytania prejudycjalne są często formułowane w kontekście sporów gospodarczych, które mają znaczenie dla przedsiębiorców – np. w sprawach o nieuczciwe praktyki rynkowe, zakazane klauzule umowne czy pomoc publiczną.
🔹 Jakie znaczenie ma orzecznictwo TSUE dla przedsiębiorców?
Choć wydaje się, że TSUE orzeka „gdzieś w Luksemburgu”, jego wyroki mają bardzo konkretny wpływ na praktykę gospodarczą w Polsce. Przykładowe obszary:
- Podatki – orzecznictwo dotyczące VAT, akcyzy czy opodatkowania usług transgranicznych,
- Ochrona danych osobowych – interpretacje RODO, zwłaszcza w kontekście profilowania i zgody,
- Własność intelektualna – ochrona znaków towarowych, patenty i prawo autorskie w e-commerce,
- Pomoc publiczna – zasady udzielania wsparcia przez państwo firmom prywatnym,
- Prawo pracy – rozstrzygnięcia dotyczące praw pracowniczych, dyskryminacji i delegowania pracowników.
Przykład:
📌 Spółka transportowa z woj. lubuskiego stosowała regulamin wynagrodzeń dla kierowców delegowanych do Niemiec. Po orzeczeniu TSUE w sprawie interpretacji przepisów o delegowaniu, firma musiała zmienić strukturę wypłat, by uniknąć sankcji i pozwów pracowniczych.
🔹 Dlaczego warto śledzić orzecznictwo TSUE?
Z punktu widzenia przedsiębiorcy, prawnika czy urzędnika – znajomość najnowszego orzecznictwa Trybunału pozwala:
✔ Unikać naruszeń prawa UE, które mogą prowadzić do sankcji, zwrotu środków lub unieważnienia decyzji,
✔ Zyskać przewagę konkurencyjną, dostosowując działalność wcześniej niż konkurencja,
✔ Skutecznie planować strategię procesową, zwłaszcza w sprawach sądowych z elementem unijnym.
Z kolei dla sądów krajowych i administracji publicznej orzecznictwo TSUE pełni funkcję źródła wykładni wiążącej, z której nie można swobodnie zrezygnować.
✅ Podsumowanie – co warto zapamiętać?
- TSUE zapewnia jednolite stosowanie prawa UE we wszystkich państwach członkowskich.
- Reforma z 2024 r. poszerzyła kompetencje Sądu Unii i zwiększyła możliwość wnoszenia odwołań do TS.
- W 2024 r. TSUE wydał 512 wyroków, z czego aż 376 w trybie prejudycjalnym.
- Najwięcej spraw dotyczyło polityki gospodarczej, podatków, pomocy publicznej, środowiska i danych osobowych.
- Średni czas rozpatrywania spraw nadal przekracza 17 miesięcy.
- Polskie sądy kierują systematycznie pytania prejudycjalne – co przekłada się na praktykę prawną i gospodarczą w Polsce.
📚 Podstawa prawna:
- art. 267 – Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) – podstawowy przepis dotyczący mechanizmu pytań prejudycjalnych.
- art. 256 ust. 2 – Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) – zasady dotyczące odwołań od orzeczeń Sądu.
- art. 19 – Traktat o Unii Europejskiej (TUE) – ogólna rola TSUE jako gwaranta przestrzegania prawa UE.
- Rozporządzenie Rady (UE) 2022/265 – podstawa reformy sądownictwa unijnego wdrożonej 1.09.2024 r.
🔍 Tematy porad zawartych w poradniku:
- funkcjonowanie TSUE 2024
- pytania prejudycjalne Polska
- orzecznictwo TSUE a przedsiębiorcy
- reforma sądownictwa UE 2024
- statystyki Trybunału Sprawiedliwości