Działalność nierejestrowana to atrakcyjna opcja dla osób, które chcą dorobić bez konieczności zakładania firmy. Jednak brak obowiązku rejestracji w CEIDG nie oznacza pełnej swobody i braku obowiązków wobec fiskusa czy ZUS. W praktyce wiele osób wpada w pułapki wynikające z nieznajomości wyjątków, które wymuszają obowiązek zapłaty VAT, posiadania kasy fiskalnej lub opłacania składek.
👉 W tym poradniku dowiesz się:
- kiedy prowadząc działalność nierejestrowaną musisz rozliczać VAT,
- w jakich przypadkach obowiązuje Cię kasa fiskalna,
- kiedy ZUS może wymagać opłacenia składek – mimo że formalnie nie jesteś przedsiębiorcą.
📌 Czym jest działalność nierejestrowana?
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców:
„Nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% minimalnego wynagrodzenia i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej”.
Na 2025 r. próg ten będzie wynosił ok. 3 150 zł miesięcznie, jeśli przyjmiemy minimalne wynagrodzenie w wysokości 4 200 zł.
Działalność nierejestrowana:
- nie wymaga rejestracji w CEIDG,
- nie wiąże się z obowiązkiem płacenia ZUS,
- wymaga jedynie ewidencji przychodów i rozliczenia dochodu w PIT rocznym (formularz PIT-36).
Ale… to nie oznacza całkowitego braku obowiązków!
❗ Działalność nierejestrowana a VAT – nie zawsze jesteś zwolniony
Większość drobnych sprzedawców lub usługodawców korzysta ze zwolnienia podmiotowego z VAT do limitu 200 000 zł rocznie. Jednak są wyjątki, które wyłączają Cię z prawa do tego zwolnienia – niezależnie od Twojego obrotu.
Kiedy nie możesz skorzystać ze zwolnienia z VAT?
Zgodnie z art. 113 ust. 13 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, zwolnienia nie stosuje się, gdy podatnik:
🛑 Sprzedaje określone towary:
- metale szlachetne, złom i wyroby jubilerskie (załącznik nr 12 ustawy o VAT),
- towary objęte akcyzą (z wyjątkami: energia elektryczna, używane auta, papierosy),
- nowe środki transportu (np. nowe samochody),
- przez internet m.in.:
- kosmetyki,
- sprzęt elektroniczny i AGD,
- komputery i urządzenia optyczne,
- części do aut i motocykli (hurtowo lub detalicznie).
🛑 Świadczy określone usługi:
- prawnicze,
- doradcze (z wyjątkiem doradztwa rolniczego),
- jubilerskie,
- windykacyjne i factoringowe.
🛑 Nie ma siedziby w Polsce
Brak siedziby działalności w Polsce automatycznie wyłącza podatnika z możliwości skorzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT.
📌 Przykład 1
Pani Elżbieta z Gorzowa prowadzi działalność nierejestrowaną – świadczy pomoc prawną osobom starszym przy wypełnianiu dokumentów. Mimo że jej przychody wynoszą tylko 2 000 zł miesięcznie, nie może korzystać ze zwolnienia z VAT, ponieważ jej działalność kwalifikuje się jako usługi prawnicze – podlegające obowiązkowemu VAT-owi od pierwszej złotówki.
📌 Przykład 2
Pan Łukasz z okolic Rzeszowa prowadzi nierejestrowaną sprzedaż internetową drobnych części samochodowych. Już sama klasyfikacja towaru (części do aut) powoduje, że nie przysługuje mu zwolnienie z VAT, mimo niskich obrotów.
💳 Działalność nierejestrowana a kasa fiskalna
Prowadząc sprzedaż na rzecz osób fizycznych, masz obowiązek ewidencjonować sprzedaż przy użyciu kasy fiskalnej po przekroczeniu limitu 20 000 zł rocznie.
Ale… istnieje katalog towarów i usług, które nawet przy niskim obrocie muszą być rejestrowane na kasie od pierwszej sprzedaży – bez prawa do zwolnienia.
Do tej grupy należą m.in.:
- usługi naprawy pojazdów, w tym wymiana opon, lakierowanie,
- doradztwo podatkowe i księgowe,
- fryzjerstwo i kosmetyka,
- sprzedaż perfum i wód toaletowych,
- dostawy sprzętu elektronicznego.
📌 Przykład 3
Pani Natalia z Włocławka prowadzi działalność nierejestrowaną, oferując zabiegi pielęgnacyjne (np. manicure i hennę brwi). Mimo że miesięczny przychód nie przekracza 3 000 zł, musi posiadać kasę fiskalną od pierwszego klienta – ponieważ usługi kosmetyczne są objęte obowiązkiem rejestracji.
ZUS a działalność nierejestrowana – nie zawsze jesteś zwolniony
Jednym z głównych atutów działalności nierejestrowanej jest brak obowiązku opłacania składek ZUS. Jednak – i tu bardzo ważne zastrzeżenie – ZUS może uznać, że dana czynność faktycznie odpowiada umowie zlecenia, co powoduje obowiązek zapłaty składek.
🔍 Jak to działa w praktyce?
Zgodnie z interpretacją ZUS (np. decyzja Oddziału ZUS w Gdańsku z dnia 24.07.2018 r., DI/100000/43/822/2018):
„Osoby fizyczne, z którymi wnioskodawca ma zawarte umowy o świadczenie usług, a które zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców są zwolnione z obowiązku rejestracji działalności gospodarczej, nie są uważane za osoby prowadzące działalność gospodarczą, co powoduje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zawartych z ww. umów, w myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.”
📌 Innymi słowy – jeśli zawrzesz ustną lub pisemną umowę z przedsiębiorcą (np. wykonasz mu stronę internetową), ZUS może potraktować to jak umowę zlecenie, a wtedy to przedsiębiorca jako zleceniodawca musi zgłosić Cię do ZUS i odprowadzić składki.
⚠️ Na co uważać? Kiedy działalność nierejestrowana wygląda jak umowa zlecenia?
ZUS szczególnie dokładnie analizuje przypadki, w których:
- usługi są świadczone regularnie na rzecz jednego przedsiębiorcy,
- występuje element podporządkowania (np. zleceniodawca wyznacza godziny, miejsce, sposób realizacji),
- nie ma ryzyka gospodarczego po stronie wykonawcy (np. nie inwestujesz w materiały, nie masz własnej reklamy).
📌 Przykład 4
Pan Konrad wykonuje naprawy komputerów w ramach działalności nierejestrowanej. Działa na własny rachunek, kupuje części, wystawia paragony, ogłasza się w internecie. Nie ma obowiązku zgłaszania się do ZUS.
Ale jeśli Pan Konrad naprawia laptopy wyłącznie dla jednej firmy informatycznej i rozlicza się ryczałtowo za godziny pracy, ZUS może uznać, że jest to faktyczna umowa zlecenie – i zażąda od tej firmy składek.
👥 Działalność nierejestrowana a relacja z przedsiębiorcą
Jeśli wykonujesz drobne usługi dla osób prywatnych – nie masz żadnych obowiązków wobec ZUS.
Ale jeśli współpracujesz z firmą, np.:
- prowadzisz korepetycje dla szkoły językowej,
- tworzysz grafiki dla agencji marketingowej,
- szyjesz akcesoria dla sklepu z rękodziełem,
to firma powinna zawrzeć z Tobą umowę zlecenia i zgłosić Cię do ZUS jako zleceniobiorcę.
Jeśli się tego nie dopilnuje, ZUS w razie kontroli może nałożyć zaległe składki, odsetki i karę – zarówno na Ciebie, jak i na firmę.
✅ Jak się zabezpieczyć?
Jeśli chcesz legalnie działać nierejestrowo i unikać problemów:
- Unikaj relacji wyłączności z jednym zleceniodawcą – świadcz usługi na rzecz wielu osób.
- Działaj jak przedsiębiorca – promuj się, ponoś ryzyko, inwestuj we własne narzędzia.
- Nie podpisuj umów o cechach zlecenia – zamiast tego ustal warunki współpracy „na słowo”, ale z dokumentacją sprzedaży (paragon, ewidencja przychodów).
- Jeśli działasz głównie dla firm – rozważ rejestrację działalności gospodarczej, by uniknąć nieporozumień i ryzyk podatkowych.
🧩 Podsumowanie: Działalność nierejestrowana – prosta tylko na pozór
Choć działalność nierejestrowana to atrakcyjna forma zarabiania dla początkujących, wymaga świadomości prawnej i podatkowej. Pamiętaj:
✔ Możesz być zobowiązany do rozliczenia VAT – mimo niskich przychodów.
✔ Obowiązek posiadania kasy fiskalnej nie zależy tylko od obrotu, ale też od rodzaju usług lub towarów.
✔ ZUS może uznać Twoją działalność za zlecenie – i zażądać składek od przedsiębiorcy, z którym współpracujesz.
📚 Podstawa prawna:
- art. 5 ust. 1 – ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców
- art. 113 ust. 1 i 13 – ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
- art. 111 ust. 1 i 8 – ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
- art. 6 ust. 1 pkt 4 – ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
- decyzja ZUS Gdańsk DI/100000/43/822/2018
🗂 Tematy porad zawartych w poradniku:
- działalność nierejestrowana a VAT 2025
- kasa fiskalna w działalności nierejestrowanej
- składki ZUS a działalność bez rejestracji
- umowa zlecenie a działalność nierejestrowana
- obowiązki podatkowe w mikroprzedsiębiorczości