Ogłoszenie upadłości to ostateczność, której wielu przedsiębiorców chce uniknąć. Jednak zbyt późna decyzja może narazić ich na odpowiedzialność majątkową, cywilną, a nawet karną. Ten poradnik pomoże Ci zrozumieć, kiedy rzeczywiście masz obowiązek złożyć wniosek o upadłość, jak ocenić swoją sytuację finansową i jakie są skutki zaniedbania tego obowiązku. Poznasz także najważniejsze wskaźniki ekonomiczne, które pozwalają ocenić Twoją wypłacalność.
✅ Kto ma obowiązek ogłosić upadłość?
Jeśli prowadzisz jednoosobową działalność gospodarczą i jesteś osobą fizyczną – masz zdolność upadłościową. Wynika to z art. 5 ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe. Oznacza to, że możesz, a czasem musisz złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości.
🔍 WAŻNE: Upadłość konsumencka i upadłość przedsiębiorcy to dwa różne postępowania. W tym poradniku mówimy o osobie fizycznej będącej przedsiębiorcą (czyli np. właścicielu JDG).
🧮 Czym jest niewypłacalność?
Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe, niewypłacalność występuje, gdy dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.
To oznacza, że:
✔ masz długi, których termin zapłaty już minął,
✔ nie masz wystarczającej ilości gotówki lub aktywów, które da się szybko spieniężyć,
✔ sytuacja ta nie jest chwilowa – trwa co najmniej kilka tygodni lub miesięcy.
⚠️ Nie każde opóźnienie w zapłacie oznacza niewypłacalność. Musi być trwała utrata zdolności płatniczej.
🛑 Przesłanki negatywne – kiedy sąd oddali Twój wniosek?
Nawet jeśli jesteś niewypłacalny, sąd nie ogłosi upadłości, gdy:
✖ Twój majątek nie wystarcza nawet na pokrycie kosztów postępowania (tzw. „ubóstwo masy”, art. 13 p.u.),
✖ masz tylko jednego wierzyciela – brak wielości wierzycieli,
✖ nie masz zdolności upadłościowej.
📊 Jak ocenić swoją sytuację? – Wskaźniki płynności finansowej
Dla oceny wypłacalności kluczowe znaczenie ma analiza płynności, czyli porównanie Twoich aktywów bieżących do zobowiązań krótkoterminowych. Oto 3 wskaźniki, które warto znać:
1. Wskaźnik bieżącej płynności (current ratio)
current ratio=aktywa obrotowezobowiązania kroˊtkoterminowe\text{current ratio} = \frac{\text{aktywa obrotowe}}{\text{zobowiązania krótkoterminowe}}current ratio=zobowiązania kroˊtkoterminoweaktywa obrotowe
📌 Optymalna wartość: 1,2–2
📉 Mniej niż 1: groźba utraty płynności
2. Wskaźnik szybkiej płynności (quick ratio)
quick ratio=aktywa płynne (bez zapasoˊw)zobowiązania kroˊtkoterminowe\text{quick ratio} = \frac{\text{aktywa płynne (bez zapasów)}}{\text{zobowiązania krótkoterminowe}}quick ratio=zobowiązania kroˊtkoterminoweaktywa płynne (bez zapasoˊw)
📌 Wartość satysfakcjonująca: 1–1,2
🔍 Im bliżej 1, tym lepiej – to bardziej dokładny wskaźnik.
3. Wskaźnik podwyższonej płynności (cash ratio)
cash ratio=gotoˊwka i aktywa pienięz˙nezobowiązania kroˊtkoterminowe\text{cash ratio} = \frac{\text{gotówka i aktywa pieniężne}}{\text{zobowiązania krótkoterminowe}}cash ratio=zobowiązania kroˊtkoterminowegotoˊwka i aktywa pienięz˙ne
📌 Pokazuje, czy masz środki na natychmiastową spłatę zobowiązań. Im bliżej 1, tym bezpieczniej.
💥 Przykład 1: Zakład szklarski z Gorzowa
Pani Alicja prowadzi jednoosobową firmę szklarską w Gorzowie Wielkopolskim. Od 5 miesięcy nie reguluje faktur wobec dwóch dostawców – ich łączna wartość to 47 000 zł. Jednocześnie w jej kasie znajduje się tylko 3 000 zł gotówki, a należności od klientów są odległe w czasie lub sporne. Analiza płynności wykazuje current ratio = 0,6, quick ratio = 0,4. Oznacza to poważną niewypłacalność.
📌 Pani Alicja powinna złożyć wniosek o upadłość w terminie 30 dni od wystąpienia niewypłacalności.
💼 Przykład 2: Freelancer z Wrocławia
Pan Marcin – grafik komputerowy – od 4 miesięcy nie zapłacił składek ZUS ani raty leasingu. Ma jednak 40 000 zł w gotówce i kilkadziesiąt tysięcy złotych na fakturach do zapłaty przez kontrahentów. Mimo opóźnień nie utracił zdolności płatniczej – świadomie odkłada płatności.
📌 Nie jest niewypłacalny w rozumieniu prawa upadłościowego – brak podstawy do ogłoszenia upadłości.
⏱ Kiedy zaczyna biec termin 30 dni?
Prawo upadłościowe mówi jasno:
Art. 21 ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe
„Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.”
📌 To oznacza, że musisz monitorować swoją płynność na bieżąco. Nie czekaj, aż będzie za późno.
Co grozi za niezłożenie wniosku o upadłość w terminie?
Niedopełnienie obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od dnia powstania niewypłacalności może mieć poważne konsekwencje dla dłużnika. Oto najważniejsze z nich:
🔸 Odpowiedzialność cywilna (odszkodowawcza)
Zgodnie z art. 21 ust. 3 ustawy – Prawo upadłościowe:
„Dłużnik ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie, chyba że nie ponosi winy.”
📌 Oznacza to, że wierzyciel może pozwać Cię o odszkodowanie, jeśli opóźnienie w złożeniu wniosku zwiększyło jego straty (np. poprzez zmniejszenie majątku, który mógłby zostać podzielony w upadłości).
🔸 Odpowiedzialność karna (dla spółek, członków zarządu)
W przypadku osób prowadzących działalność w formie spółek, dodatkowo wchodzi w grę odpowiedzialność karna, np. z art. 586 Kodeksu spółek handlowych (za niezgłoszenie upadłości w terminie).
🔸 Odpowiedzialność represyjno-prewencyjna
Zgodnie z art. 373 ust. 1 pkt 1 p.u. sąd może orzec zakaz prowadzenia działalności gospodarczej lub pełnienia funkcji w organach spółek, jeśli osoba zawiniła w niezgłoszeniu upadłości na czas.
🔄 A może restrukturyzacja zamiast upadłości?
Zamiast upadłości, niewypłacalny dłużnik może złożyć wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego. Jeśli zrobi to w czasie 30 dni od wystąpienia niewypłacalności – może uniknąć odpowiedzialności za brak wniosku upadłościowego.
Zgodnie z art. 21 ust. 3 p.u., nie ponosisz odpowiedzialności, jeśli:
✔ w terminie 30 dni otwarto postępowanie restrukturyzacyjne,
✔ lub zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
📌 Uwaga: restrukturyzacja to nie „ucieczka” przed wierzycielami. To złożony proces naprawczy, wymagający porozumienia z wierzycielami i często wsparcia doradcy restrukturyzacyjnego.
🕵️ Jak odróżnić chwilowy problem z płynnością od stanu niewypłacalności?
Chwilowe opóźnienie w płatności faktur nie oznacza jeszcze niewypłacalności. Niewypłacalność musi być:
❗ trwała,
❗ dotyczyć zobowiązań wymagalnych,
❗ obejmować większość zobowiązań, a nie pojedyncze incydenty.
Prawo upadłościowe przewiduje domniemanie prawne z art. 11 ust. 1a p.u.:
„Uważa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie przekracza trzy miesiące.”
🔍 To ułatwia wierzycielowi udowodnienie niewypłacalności dłużnika – ale jest to domniemanie wzruszalne, czyli można je obalić.
📈 Uzupełniające wskaźniki do analizy kondycji finansowej
Aby właściwie ocenić, czy doszło do trwałej utraty zdolności płatniczej, warto analizować także:
1. Wskaźniki zadłużenia
- Wskaźnik ogólnego zadłużenia: pokazuje, jaka część aktywów finansowana jest długiem.
- Wysokie wartości (>0,7) mogą sugerować niestabilność finansową.
2. Wskaźniki rentowności
- ROA (Return on Assets): stosunek zysku netto do wartości aktywów.
- Pokazuje efektywność zarządzania majątkiem.
📌 Niska rentowność przy jednoczesnym pogarszaniu się wskaźników płynności może sugerować, że firma zmierza w kierunku niewypłacalności.
📚 Podsumowanie – o czym musisz pamiętać:
✔ Jeśli jesteś osobą fizyczną prowadzącą działalność, masz obowiązek zgłosić wniosek o upadłość, gdy staniesz się niewypłacalny.
✔ Niewypłacalność musi dotyczyć wymagalnych zobowiązań pieniężnych i mieć charakter trwały.
✔ Wniosek należy złożyć w ciągu 30 dni od powstania stanu niewypłacalności.
✔ Alternatywą dla upadłości może być postępowanie restrukturyzacyjne.
✔ Niedopełnienie obowiązku może skutkować odpowiedzialnością majątkową, a w niektórych przypadkach nawet karną.
📄 Podstawa prawna:
- art. 5 ust. 1, art. 10, art. 11 ust. 1 i 1a, art. 13, art. 21 ust. 1 i 3, art. 373 ust. 1 pkt 1 – ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe
- art. 6 ust. 1, art. 7 – ustawa z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne
- art. 455 – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
📌 Tematy porad zawartych w poradniku:
- obowiązek ogłoszenia upadłości przez przedsiębiorcę
- jak sprawdzić niewypłacalność
- analiza płynności finansowej firmy
- odpowiedzialność za niezłożenie wniosku o upadłość
- upadłość jednoosobowej działalności 2025