Coraz częściej nasze zdjęcia, nagrania czy inne formy wizerunku pojawiają się w Internecie – zarówno za naszą zgodą, jak i bez niej. Wielu użytkowników mediów społecznościowych nie zdaje sobie jednak sprawy, że każde rozpowszechnianie wizerunku podlega określonym zasadom prawnym, a ich naruszenie może skutkować odpowiedzialnością cywilną lub nawet karną. W tym poradniku przedstawiamy, jakie są podstawy prawne ochrony wizerunku, jak działają media społecznościowe w tym zakresie oraz co możesz zrobić, gdy Twój wizerunek zostanie udostępniony bez Twojej zgody.
🧠 Czym jest wizerunek i dlaczego podlega ochronie?
Wizerunek to sposób przedstawienia osoby fizycznej umożliwiający jej identyfikację – może to być fotografia, nagranie wideo, rysunek, sylwetka lub inne przedstawienie osoby. Z punktu widzenia prawa, wizerunek podlega ochronie jako dobro osobiste (art. 23 Kodeksu cywilnego) oraz jako element utworu podlegający ochronie na gruncie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Co istotne – udostępnienie wizerunku w Internecie (np. w mediach społecznościowych) traktowane jest jako jego rozpowszechnianie, a to wymaga co do zasady zgody osoby przedstawionej na zdjęciu lub nagraniu, z nielicznymi wyjątkami.
⚖️ Podstawy prawne ochrony wizerunku
Rozpowszechnianie wizerunku reguluje kilka aktów prawnych:
- Prawo autorskie – zgodnie z art. 81 ustawy o prawie autorskim, rozpowszechnienie wizerunku wymaga zgody osoby na nim przedstawionej.
- Kodeks cywilny – ochrona dóbr osobistych, w tym wizerunku, opisana jest w art. 23 i 24 k.c.
- Kodeks karny – w określonych sytuacjach nielegalne rozpowszechnianie wizerunku może być przestępstwem, np. jako zniesławienie (art. 212 k.k.), zniewaga (art. 216 k.k.) czy rozpowszechnianie pornografii z udziałem osoby bez jej zgody (art. 191a k.k.).
- Prawo prasowe – zabrania publikacji wizerunku bez zgody, z wyłączeniem wyjątków określonych w art. 13 i 14 prawa prasowego.
📱 Wizerunek a media społecznościowe
Media społecznościowe (takie jak Facebook, Instagram, TikTok) umożliwiają szybkie i szerokie rozpowszechnianie treści, w tym wizerunków. Działają na podstawie własnych regulaminów i standardów społeczności, które użytkownicy akceptują przy zakładaniu konta.
Przykład:
Na platformie Facebook zabronione jest publikowanie treści:
- zawierających mowę nienawiści,
- zawierających przemoc lub nękanie,
- naruszających prawa autorskie (w tym prawo do wizerunku).
Jeśli ktoś udostępni Twój wizerunek bez Twojej zgody, możesz skorzystać z narzędzi oferowanych przez platformę, np. zgłosić naruszenie lub zablokować użytkownika.
🧑💻 Kiedy udostępnianie wizerunku jest legalne?
Zgoda nie jest wymagana, gdy:
- osoba otrzymała wynagrodzenie za pozowanie i nie zastrzegła odmowy publikacji,
- osoba jest powszechnie znana, a wizerunek wykonano w związku z pełnieniem funkcji publicznych,
- osoba została sfotografowana w tłumie na wydarzeniu publicznym, np. koncercie lub manifestacji.
Jednak nawet w takich przypadkach, wizerunek nie może być wykorzystany w sposób naruszający godność lub dobre imię osoby.
🧪 Przykład 1: Wizerunek w szkolnym filmie na YouTube
Pani Joanna, nauczycielka z Piły, została pokazana w szkolnym filmie promującym wydarzenie lokalne, który trafił na YouTube. Nie wyraziła zgody na publikację swojego wizerunku. Film był dostępny publicznie, a pani Joanna została rozpoznana przez wielu znajomych.
➡️ W tej sytuacji doszło do naruszenia prawa do wizerunku. Szkoła jako organizator wydarzenia powinna uzyskać zgodę wszystkich osób uwiecznionych w sposób umożliwiający ich identyfikację. Pani Joanna może żądać usunięcia filmu, przeprosin, a nawet zadośćuczynienia.
🧪 Przykład 2: Udostępnienie zdjęcia ze spotkania prywatnego
Pan Marek wrzucił na Facebooka zdjęcia z domowej imprezy, na których widać jego koleżankę Kasię w kompromitującej sytuacji. Kasia nie wiedziała, że zdjęcia trafiły do sieci.
➡️ W tej sytuacji Kasia może dochodzić ochrony swojego wizerunku zarówno wobec Marka, jak i wobec platformy społecznościowej. Może żądać usunięcia zdjęć, zablokowania konta użytkownika, a także zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych.
🔐 Narzędzia ochrony prywatności dostępne w Internecie
Platformy społecznościowe oferują różne opcje zarządzania prywatnością:
- możliwość ustawienia konta jako prywatnego,
- blokowanie użytkowników,
- ograniczenie widoczności postów,
- zgłaszanie naruszeń.
Warto z nich korzystać proaktywnie – lepiej zapobiegać naruszeniom niż później dochodzić swoich praw w sądzie.
✅ Podsumowanie – co warto zapamiętać?
- Publikacja wizerunku w Internecie to rozpowszechnianie, które co do zasady wymaga zgody.
- Nawet legalne zdjęcie może naruszać czyjeś dobra osobiste, jeśli przedstawia osobę w kompromitującym świetle.
- Masz prawo do ochrony wizerunku, niezależnie od tego, czy jesteś osobą publiczną czy prywatną.
- W przypadku naruszenia warto korzystać z narzędzi oferowanych przez platformy internetowe i/lub wystąpić na drogę prawną.
📜 Podstawa prawna:
- art. 81 – ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
- art. 23 i 24 – ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny
- art. 212, 216, 191a – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny
- art. 13 i 14 – ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe
📌 Tematy porad zawartych w poradniku:
- ochrona wizerunku w internecie
- zgoda na publikację zdjęcia
- naruszenie dóbr osobistych online
- prawo do prywatności w mediach społecznościowych
- publikacja zdjęć bez zgody
🔗 Przydatne linki:
- https://uodo.gov.pl – Urząd Ochrony Danych Osobowych